Cấp nào gần dân, sát thực tiễn và đủ năng lực thì cấp đó làm
Tại buổi làm việc với các bộ, ngành và địa phương về phân cấp trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường vào chiều ngày 19/5 vừa qua, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xác định rõ nguyên tắc, tiêu chí phân cấp, phân quyền.
Theo Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), sau khi sáp nhập tỉnh thành, chính quyền địa phương sẽ được phân chia thành 2 cấp là cấp tỉnh và cấp cơ sở. Trong đó, nguyên tắc phân cấp, phân định thẩm quyền sau khi bỏ cấp huyện là những nhiệm vụ liên quan trực tiếp đến người dân, doanh nghiệp sẽ chuyển xuống cấp xã. Còn những nhiệm vụ có tính điều phối, tổng hợp hoặc quy mô lớn hơn sẽ được phụ trách bởi cấp tỉnh.
Ngoài ra, với những nhiệm vụ thuộc thẩm quyền của Chính phủ, Thủ tướng, Bộ trưởng (quy định trong luật chuyên ngành), nếu đủ điều kiện có thể được phân cấp cho địa phương đảm nhận.
Cho ý kiến về vấn đề này, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh, để xác định các nguyên tắc, tiêu chí khi chuyển giao thẩm quyền từ trung ương về địa phương, các Bộ cần xem xét kỹ lưỡng, đảm bảo giao nhiệm vụ cho đúng đối tượng. Phó Thủ tướng đề nghị phải xây dựng cơ chế kiểm tra, giám sát sau khi phân quyền.
Đặc biệt, đối với những nhiệm vụ mang tính thực thi cụ thể, không có yếu tố liên ngành, nên giao cho cấp tỉnh phụ trách theo nguyên tắc “cấp nào gần dân, sát thực tiễn và đủ năng lực thì cấp đó làm”.
Liên quan đến nội dung về xây dựng Nghị định phân cấp, phân quyền, trong khuôn khổ Kỳ họp thứ 9, Quốc hội Khóa XV, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp mới cho thấy sự thay đổi mạnh mẽ từ “tập trung quyền lực” sang “giao quyền sát dân”.
Theo Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà, chính quyền cơ sở là cấp tiếp xúc gần nhất, thường xuyên nhất với đời sống người dân, có nhiệm vụ quan trọng, là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân. Từ trước tới nay, các thủ tục hành chính liên quan tới người dân như hộ tịch, đất đai, lao động… phải qua nhiều cấp, từ xã đến huyện rồi quay lại xã, gây mất thời gian, công sức của nhân dân, dần dần tạo ra khoảng cách giữa chính quyền với nhân dân.
Vì vậy, việc trao quyền cho cấp cơ sở, cấp sát với dân nhất, là minh chứng cho thấy sự tin tưởng của Nhà nước đối với cấp chính quyền này. Điều này cũng đặt ra trọng trách lớn của cấp chính quyền cơ sở trong việc đảm bảo đủ năng lực để phục vụ dân nhanh hơn, hiệu quả hơn và có trách nhiệm hơn.
Đảm bảo phân quyền nhưng không buông lỏng kiểm soát
Liên quan đến chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho cơ sở, TS. Phạm Thị Thúy Nga, Phó Viện trưởng phụ trách Viện Nhà nước và Pháp luật cho rằng, việc tinh gọn bộ máy hành chính chỉ còn 2 cấp chính quyền địa phương sẽ cho thấy được năng lực quản trị, trách nhiệm phục vụ và hiệu quả vận hành tại mỗi địa phương.
Nếu được thiết kế khoa học, mô hình này sẽ tạo điều kiện phân quyền thực chất, củng cố hiệu lực quản lý nhà nước, đồng thời tăng cường trách nhiệm cho bộ máy chính quyền, giúp hoạt động hiệu quả hơn dịch vụ công.
“Đây không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà còn là đột phá chiến lược trong kiến tạo nền quản trị nhà nước hiện đại, hiệu quả và gần dân”, bà Nga đánh giá.
Còn theo PGS.TS Vũ Tuấn Hưng, Phó Viện trưởng phụ trách Viện Khoa học xã hội Vùng Nam Bộ, tinh giản bộ máy hành chính xuống còn 2 cấp chính quyền địa phương là xu thế tất yếu, giúp nâng cao hiệu lực, hiệu quản lý và tiết kiệm ngân sách nhà nước.
Tuy nhiên, để hoạt động hiệu quả các cấp chính quyền, cần hoàn thiện khung pháp lý, sửa đổi luật pháp như Hiến pháp, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Cán bộ công chức… phù hợp với mô hình 2 cấp, đồng thời quy định rõ chức năng, nhiệm vụ giữa cấp tỉnh và cấp cơ sở để tránh chồng chéo, bỏ trống, trùng lặp. Đồng thời, phải có các cơ chế kiểm tra, giám sát quyền lực, đảm bảo phân quyền nhưng không buông lỏng kiểm soát.
Ngoài ra, cần thiết lập cơ chế giám sát độc lập và phản hồi từ người dân, doanh nghiệp đối với các dịch vụ công, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số và chính quyền điện tử, phát triển đội ngũ cán bộ chất lượng cao nhằm đảm bảo nguồn lực tài chính và cơ chế ngân sách phù hợp.
Ông cũng đưa ra gợi ý các bộ, ban, ngành cần nghiên cứu kinh quốc quốc tế để rút ra những nguyên tắc tổ chức phù hợp với từng lĩnh vực, thời điểm.
