Biến đất hoang thành vùng canh tác hiệu quả
Dù địa hình chủ yếu là đồi núi, khô hạn, Hà Tĩnh lại sở hữu điều kiện khí hậu phù hợp để phát triển cây dứa - giống cây dễ chăm, ít sâu bệnh và cho năng suất cao.
Những ngày này, tại xã Kỳ Hoa, các thành viên của Tổ hợp tác sản xuất dứa Ngân Hà đang khẩn trương thu hoạch vụ đầu tiên. Trên 8,5 ha đất đồi trước đây bỏ hoang, 13 hộ dân đã liên kết cải tạo và trồng dứa theo mô hình hợp tác. Tổ hợp tác được hỗ trợ kỹ thuật, quy trình chăm sóc và bao tiêu sản phẩm đầu ra, góp phần ổn định sản xuất và nâng cao thu nhập. Hiện khoảng 20% diện tích tại xã Kỳ Hoa đã cho thu hoạch quả bói, phần còn lại dự kiến thu hoạch vào cuối năm.
Anh Trương Xuân Hà - Tổ trưởng Tổ hợp tác cho biết: Sau khi tham quan mô hình trồng dứa tại Ninh Bình, các thành viên nhận thấy cây dứa phù hợp với điều kiện đất đai khô hạn của Hà Tĩnh nên quyết định đầu tư phát triển cây dứa tại địa phương.
Cây dứa thường cho thu hoạch sau 14 - 20 tháng trồng, lứa thứ hai sau khoảng 10 tháng. Sau hai vụ, bà con sẽ trồng mới để đảm bảo năng suất và chất lượng. Dù mới chín bói chưa đạt năng suất cao nhưng cho thấy trồng dứa mang lại hiệu quả kinh tế cao.
Chi phí đầu tư trung bình cho mỗi ha dứa khoảng 130 triệu đồng, bao gồm giống, xử lý đất, phân bón và công chăm sóc. Dù mới thu bói, năng suất ước đạt hơn 10 tấn/ha.
Ông Hà chia sẻ: Dứa cho hiệu quả kinh tế cao hơn nhiều loại cây khác, lại ít tốn công chăm sóc. Đặc biệt, sản phẩm được thu mua ngay tại vườn nên bà con rất yên tâm về đầu ra.
Hiện Tổ hợp tác đang thuê hơn 20 lao động thời vụ để đảm bảo tiến độ thu hoạch, với mức thu nhập 300.000 đồng/ngày.
Cách đây đúng một năm, trên những thửa đất khô cằn từng quen với cây keo, tràm tại xã Vũ Quang (tỉnh Hà Tĩnh) chính quyền và người dân đã chuyển đổi cây trồng. Những gốc dứa Cayenne đầu tiên được trồng xuống như một phép thử. Thời điểm đó, cả chính quyền và người dân đều không ai dám chắc kết quả. Nhưng từ sự mạnh dạn của chính quyền, sự đồng hành của doanh nghiệp và sự quyết tâm của những người nông dân tiên phong.
Hiện nay, những ruộng dứa Cayenne tại Vũ Quang đã bắt đầu chín, báo hiệu đến một mùa thu hoạch đã đến. Tuy chưa đến giai đoạn thu hoạch rộ, nhưng bước đầu cho thấy cây sinh trưởng tốt, quả phát triển đều, mắt mịn và màu sắc đồng đều.
Chị Phạm Thị Ngọc Hoa, thôn Đồng Minh, xã Vũ Quang là một trong những hộ tiên phong đi đầu. Năm 2024, chị mạnh dạn chuyển 0,5 ha đất trồng keo sang trồng dứa Cayenne. Tự tay làm đất, lên luống, chăm sóc theo đúng hướng dẫn, đến nay vườn dứa của chị đã cho lứa quả đầu tiên. Không chỉ làm tốt cho gia đình, chị còn tích cực chia sẻ kinh nghiệm, hướng dẫn nhiều chị em khác cùng tham gia mô hình.
Tính đến nay, tổng diện tích trồng dứa Cayenne toàn xã Thượng Đức, xã Vũ Quang hiện đạt gần 50 ha, với sự tham gia của hàng chục hộ dân. Đây là con số đáng khích lệ, tạo tiền đề quan trọng cho mục tiêu phát triển vùng nguyên liệu tập trung và thu hút đầu tư chế biến sâu.
Công ty Doveco - đối tác liên kết chính - đã công bố chính sách thu mua rõ ràng. Theo dự kiến, mỗi hecta dứa sau khoảng 18 tháng chăm sóc đúng quy trình sẽ cho sản lượng 60 - 80 tấn, tương ứng doanh thu 300 - 400 triệu đồng/ha/vụ. Với một xã miền núi còn nhiều khó khăn như Vũ Quang, đây là tín hiệu tích cực, mở ra kỳ vọng lớn cho người nông dân trong việc nâng cao thu nhập, phát triển kinh tế bền vững.
Dứa Cayenne được trồng theo quy trình kỹ thuật nghiêm ngặt: từ xử lý chồi giống, lên luống bàn cờ rộng 2m, phủ màng nilon giữ ẩm, đến chăm sóc, bón phân, xử lý ra hoa đồng loạt bằng đất đèn hoặc Ethrel. Từng công đoạn đều được hướng dẫn tỉ mỉ, không còn cảnh “làm mò”, “làm theo thói quen”.
Như vậy, dù mới chỉ là những kết quả bước đầu nhưng cũng đã thấy được hiệu quả bước đầu và tiềm năng của mô hình. Những trái dứa đầu tiên là minh chứng cho niềm tin đúng hướng, cho sự vào cuộc đồng bộ và tầm nhìn dài hạn. Đó là “thành quả” của một năm đổi mới - đổi giống cây, đổi mới cách nghĩ, cách làm, đổi cả kỳ vọng về tương lai của một vùng đất tưởng chừng chỉ có rừng và keo.
Theo ông Cao Xuân Bình - cán bộ kỹ thuật Công ty Đồng Giao, cây dứa thích hợp với điều kiện thổ nhưỡng vùng đồi núi Hà Tĩnh. Với chu kỳ sinh trưởng từ 14 - 20 tháng, dứa bắt đầu cho quả, tuy nhiên năng suất thu bói chưa cao. Đợt này, cây được trồng từ tháng 4/2024 và hiện đang cho thu bói. Công nhân đang tiến hành kích hoa để cây ra quả đồng loạt, hướng tới đạt năng suất tối ưu cả về chất lượng lẫn sản lượng.
Mô hình nông nghiệp kiểu mới
Mô hình liên kết trồng dứa tại Hà Tĩnh đang mở ra hướng phát triển mới cho nông nghiệp địa phương. Không chỉ khai thác hiệu quả đất đồi, mô hình còn tạo sinh kế ổn định, nâng cao thu nhập cho người dân, góp phần thúc đẩy kinh tế nông thôn theo hướng bền vững.
Mô hình trồng dứa Cayenne tại xã Vũ Quang, Kỳ Hoa và một số địa phương khác không chỉ là một mô hình nông nghiệp mới, mà còn là minh chứng sống động cho sự chuyển dịch tư duy trong sản xuất - từ nhỏ lẻ, tự phát sang liên kết, bài bản và có đầu ra ổn định. Mô hình được xác lập trên cơ sở hợp tác giữa chính quyền địa phương và Công ty Cổ phần Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao (Doveco), theo phương châm “đôi bên cùng có lợi”. Trong đó, Doveco đóng vai trò là đơn vị cung cấp giống, chuyển giao công nghệ trồng - chăm sóc - thu hoạch, đồng thời bao tiêu toàn bộ sản phẩm đầu ra theo hợp đồng.
Về phía doanh nghiệp, đại diện Doveco không giấu kỳ vọng: Nếu diện tích trồng dứa tại Vũ Quang đạt mốc 2.000 ha, công ty sẽ đầu tư xây dựng nhà máy sản xuất, chế biến nước ép và các sản phẩm từ dứa ngay trên địa bàn xã. Việc hình thành nhà máy sẽ giúp tiết giảm chi phí vận chuyển, nâng cao giá trị sản phẩm, đồng thời tạo thêm hàng trăm việc làm mới cho người dân địa phương. Đây không chỉ là sự gắn kết giữa doanh nghiệp và người trồng dứa, mà còn là cú hích lớn cho phát triển kinh tế - xã hội vùng biên.
Chính quyền xã Vũ Quang hiện đang nỗ lực quy hoạch thêm diện tích phù hợp, vận động bà con tham gia mô hình, phối hợp với các ngành chuyên môn tổ chức tập huấn kỹ thuật, hỗ trợ giống, vốn, vật tư.
Bà Phan Hồng Yến - Chủ tịch UBND xã Vũ Quang cho biết: Giống dứa Cayenne không chỉ là cây trồng cho quả ngọt, mà còn là “chìa khóa” mở ra một chương mới cho nông nghiệp miền núi. Người dân giờ đây không chỉ biết trồng - chăm sóc - thu hoạch, mà còn hiểu rõ giá trị liên kết sản xuất, vai trò thị trường và định hướng phát triển bền vững. Họ không chỉ làm nông, mà đang làm kinh tế.
Công ty Đồng Giao cam kết cung cấp giống, chuyển giao kỹ thuật và thu mua sản phẩm tại vườn với mức giá từ 5 - 6 ngàn đồng/kg. Hiện doanh nghiệp đang triển khai mô hình tại các Kỳ Hoa, Vũ Quang… với tổng diện tích khoảng 234 ha và tiếp tục có kế hoạch mở rộng vùng nguyên liệu trong thời gian tới.
Theo người tham gia trồng dứa cũng như chính quyền địa phương, dù mới thu hoạch bói nhưng với sản lượng này được xem là những tín hiệu khả quan. Đây là năm đầu chưa có kinh nghiệm, cũng như kỹ thuật nhưng những năm sau dự kiến năng suất sẽ cao hơn.
Việc phát triển cây dứa tại địa bàn Hà Tĩnh được xem là giải pháp thay thế hiệu quả cho các vùng đồi núi đang canh tác kém hiệu quả hoặc bỏ hoang.
Hà Tĩnh đang định hướng mở rộng diện tích trồng dứa trên đất đồi, thay thế các loại cây trồng ngắn ngày, năng suất thấp như keo, sắn… Đồng thời, tỉnh sẽ tăng cường tập huấn kỹ thuật, chuyển giao công nghệ theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ nhằm nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm.
Các địa phương cũng sẽ phối hợp với doanh nghiệp và Liên minh Hợp tác xã để thành lập thêm các tổ hợp tác, hợp tác xã hoạt động hiệu quả, hình thành chuỗi liên kết bền vững giữa nông dân và đơn vị thu mua.
Mô hình trồng dứa liên kết tại Hà Tĩnh đang phát huy hiệu quả rõ nét trong khai thác đất đồi, tạo việc làm và nâng cao thu nhập. Với định hướng phát triển theo chuỗi giá trị và mở rộng vùng nguyên liệu, cây dứa đang trở thành hướng đi bền vững cho ngành nông nghiệp địa phương./.
