Theo đó, kết quả khảo cổ “Di chỉ Đồng Mỏm” của Viện Khảo cổ lịch sử Việt Nam và các công trình nghiên cứu của các giáo sư về sử học thì ở khu vực di chỉ khảo cổ học Đồng Mỏm, Diễn Thọ xuất hiện các lò luyện quặng và lò rèn sắt niên đại từ thế kỷ thứ IV đến thế kỷ thứ I trước Công nguyên.
Theo các tài liệu nghiên cứu của Viện Khảo cổ thì Nghề rèn sắt là nghề chính của tổng Nho Lâm. Cả tổng có trên 30 lò rèn thì riêng làng Thanh Kiều có trên 20 lò rèn. Nghề rèn sản xuất ra các dụng cụ gia đình như dao kéo, cuốc, vét, lưỡi cày và các công cụ phục vụ cho sản xuất nông nghiệp, thậm chí làm ra gươm giáo, mã tấu, thép gai… phục vụ cho kháng chiến chống giặc ngoại xâm bảo vệ Tổ Quốc.
Nghề rèn sắt vừa tạo việc làm cho người dân, giúp có thêm nguồn thu nhập, vừa giúp cho kinh tế địa phương phát triển. Ngoài ra, một minh chứng quan trọng về nguồn gốc của nghề rèn sắt ở địa phương này là Xã Diễn Thọ có Đền thờ họ Cao, là một di tích lịch sử quốc gia, thờ ông Tổ nghề rèn là Cao Lỗ.
Đến nay, khi khoa học kỹ thuật đã phát triển, nghề thợ rèn đang mai một theo thời gian, trở thành một nghề cổ, giờ đây để tìm một lò rèn sắt ở các làng quê là điều không hề dễ dàng. Việc chế tạo một công cụ bằng sắt không bây giờ cơ bản do máy móc thực hiện. Thế nhưng những hoài niệm về một nghề tổ gắn liền với đời sống của nhân dân lao động cũng như những đóng góp cho sự nghiệp chiến đấu, bảo vệ tổ quốc sẽ mãi là niềm tự hào của những người con nơi vùng quê xứ Nghệ./.
