Trong kho tàng di sản ấy, văn hóa cồng chiêng và hệ thống nhạc cụ truyền thống giữ vị trí đặc biệt, vừa thiêng liêng trong đời sống tâm linh, vừa phản ánh chiều sâu lịch sử, bản sắc văn hóa của cộng đồng cư dân bản địa.
Văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên di sản đã được UNESCO ghi danh là Kiệt tác Di sản truyền khẩu và phi vật thể của nhân loại
Cồng chiêng từ lâu đã trở thành “linh hồn” của Tây Nguyên nói chung và Đắk Lắk nói riêng. Đối với các dân tộc nơi đây, cồng chiêng không đơn thuần là nhạc cụ mà là phương tiện giao tiếp giữa con người với thần linh, giữa quá khứ và hiện tại. Mỗi bộ cồng chiêng được xem như một tài sản quý, gắn với uy tín, vị thế của gia đình, dòng họ và buôn làng. Tiếng cồng chiêng vang lên trong các nghi lễ vòng đời người như lễ mừng lúa mới, lễ bỏ mả, lễ cúng bến nước, lễ cưới, lễ mừng nhà mới… mang theo ước vọng về sự no đủ, bình an và gắn kết cộng đồng.
Tại Đắk Lắk, mỗi dân tộc có cách sử dụng và cảm thụ cồng chiêng khác nhau, tạo nên sự phong phú, đa dạng hiếm có. Người Ê Đê thường sử dụng dàn chiêng từ 6 đến 12 chiếc, hòa quyện cùng nhịp trống và các điệu múa uyển chuyển. Người M’nông lại nổi bật với những bài chiêng có tiết tấu mạnh mẽ, dồn dập, thể hiện tinh thần thượng võ và mối quan hệ mật thiết giữa con người với núi rừng. Chính sự khác biệt ấy đã làm nên bức tranh đa thanh, đa sắc của không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên – di sản đã được UNESCO ghi danh là Kiệt tác Di sản truyền khẩu và phi vật thể của nhân loại.
Bên cạnh cồng chiêng, hệ thống nhạc cụ truyền thống của các dân tộc Đắk Lắk cũng mang giá trị nghệ thuật và văn hóa đặc biệt. Những nhạc cụ làm từ chất liệu gần gũi với thiên nhiên như tre, nứa, gỗ, bầu khô… phản ánh rõ nét tư duy thẩm mỹ và sự sáng tạo của cư dân bản địa. Có thể kể đến đàn T’rưng với âm thanh trong trẻo, mô phỏng tiếng suối chảy; đàn Đinh Năm với những cung bậc trầm ấm; kèn Đing Năm, Đing Buốt vang vọng giữa đại ngàn; hay các loại sáo, khèn, trống da mang âm sắc riêng biệt.
Không chỉ phục vụ nghi lễ, nhạc cụ truyền thống còn gắn bó mật thiết với sinh hoạt đời thường. Trong những đêm hội buôn làng, bên ché rượu cần nồng ấm, tiếng đàn, tiếng sáo ngân lên hòa cùng lời kể khan, sử thi, góp phần truyền dạy lịch sử, phong tục và tri thức dân gian cho thế hệ trẻ. Âm nhạc vì thế trở thành “sợi dây” kết nối cộng đồng, nuôi dưỡng tâm hồn và bản sắc văn hóa qua nhiều thế hệ.
Trước những tác động của đời sống hiện đại, văn hóa cồng chiêng và nhạc cụ truyền thống ở Đắk Lắk cũng đang đối mặt với không ít thách thức. Sự mai một về không gian diễn xướng, thiếu hụt nghệ nhân kế cận, cùng ảnh hưởng của các loại hình giải trí mới khiến việc bảo tồn di sản gặp nhiều khó khăn. Nhận thức rõ điều đó, tỉnh Đắk Lắk đã và đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ như mở lớp truyền dạy cồng chiêng cho thanh thiếu niên, hỗ trợ nghệ nhân, tổ chức liên hoan, lễ hội văn hóa cồng chiêng gắn với phát triển du lịch cộng đồng.
Những nỗ lực ấy không chỉ nhằm gìn giữ một di sản quý giá, mà còn góp phần đưa văn hóa cồng chiêng và nhạc cụ truyền thống trở thành nguồn lực phát triển bền vững. Khi tiếng chiêng vang lên giữa đại ngàn, đó không chỉ là âm thanh của quá khứ, mà còn là nhịp đập của hiện tại và tương lai, khẳng định sức sống bền bỉ của văn hóa các dân tộc tỉnh Đắk Lắk trong dòng chảy hội nhập hôm nay.
Tôn vinh các giá trị đặc sắc của di sản văn hóa cồng chiêng và nhạc cụ truyền thống các dân tộc
Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk Nguyễn Thụy Phương Hiếu cho biết, từ ngày 19 đến 21/12/2025, tại Trung tâm Văn hóa - Du lịch tỉnh Đắk Lắk sẽ diễn ra Liên hoan Văn hóa cồng chiêng và nhạc cụ truyền thống các dân tộc tỉnh Đắk Lắk năm 2025. Liên hoan thu hút sự tham gia của hơn 800 nghệ nhân, diễn viên dân gian thuộc 26 đoàn đến từ các xã, phường trên địa bàn tỉnh
Liên hoan Văn hóa cồng chiêng và nhạc cụ truyền thống các dân tộc tỉnh Đắk Lắk năm 2025 là sự kiện văn hóa có ý nghĩa thiết thực nhằm tôn vinh các giá trị đặc sắc của di sản văn hóa cồng chiêng và nhạc cụ truyền thống các dân tộc; đồng thời góp phần quảng bá hình ảnh, bản sắc văn hóa phong phú, đa dạng của cộng đồng các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh đến đông đảo nhân dân và du khách trong và ngoài tỉnh.
Thông qua các hoạt động trình diễn văn hóa - nghệ thuật dân gian, liên hoan tạo dựng không gian sinh hoạt văn hóa cộng đồng giàu bản sắc, là dịp để các nghệ nhân, đội cồng chiêng và những người am hiểu văn hóa dân gian gặp gỡ, giao lưu, trao đổi kinh nghiệm…
Qua đó, nâng cao nhận thức của cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ, về vai trò, trách nhiệm trong việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy giá trị di sản văn hóa trong bối cảnh hội nhập và phát triển bền vững.
