Vào những năm 90, xã Nguyệt Ấn (Thanh Hóa) và một số nơi khác nổi lên như một vự mía của tỉnh, thế nhưng sau khoảng 2 thập kỷ, mía bắt đầu bước vào giai đoạn “thoái trào”. Giá cả bấp bênh, đầu ra không ổn định khiến cây mía không còn đủ sức nâng đỡ giấc mơ thoát nghèo của người dân.
Không cam chịu, người dân lại một lần nữa chuyển hướng, thay màu xanh của mía bằng màu vàng óng của dứa. Song cũng giống như cây mía, dứa chỉ "sáng" được một thời gian ngắn trước khi trở nên không hiệu quả. Cây dứa bị chặt bỏ để nhường chỗ cho sắn, loài cây có đặc tính sinh trưởng nhanh, dễ trồng, năng suất cao. Nhiều kỳ vọng lại được đặt vào sắn như một cứu cánh mới, một loại cây “xóa đói giảm nghèo” cho vùng đất trung du khắc nghiệt.
Thế nhưng, cây sắn chỉ mang lại hiệu quả trong ngắn hạn. Việc canh tác liên tục khiến đất bạc màu nhanh chóng. Vòng luẩn quẩn nghèo đói lại quay về, lần này còn dai dẳng hơn, vì đất đã không còn đủ sức để tự hồi phục.
Trong bối cảnh đó, sự xuất hiện của Công ty TNHH nông nghiệp công nghệ cao Hồ Gươm - Sông Âm giống như một làn gió mới thổi bừng sức sống cho vùng đất kiệt quệ. Không chọn lối đi quen thuộc, công ty mạnh dạn đưa vào trồng thử nghiệm các loại cây ăn quả giá trị kinh tế cao, đặc biệt là vải không hạt và thanh long.
Vốn đã cằn cỗi sau nhiều năm canh tác nên ít ai nghĩ vùng đất này có thể trồng được vải và thanh long. Nhưng bằng kỹ thuật hiện đại, sự nghiên cứu bài bản cùng lòng kiên trì không mỏi, những vườn vải không hạt đầu tiên đã cho quả ngọt. Những trái vải đỏ mọng, nặng trĩu, được thị trường đón nhận tích cực. Thanh long cũng phát triển mạnh, mở ra một hướng đi hoàn toàn mới cho nền nông nghiệp địa phương.
Ông Lê Minh Châu, Trưởng phòng Kế hoạch - Kỹ thuật Công ty Hồ Gươm Sông Âm, chia sẻ: “Chúng tôi không chọn vùng đất tốt nhất, mà chọn nơi có tiềm năng lớn nhất. Đây không chỉ là bài toán trồng cây, mà là bài toán phục hồi đất và phát triển bền vững.”
Từ những quả đồi bạc màu, công ty đã phủ xanh bằng 27 ha vải không hạt – được quy hoạch bài bản theo tiêu chuẩn VietGAP. Giống vải đặc biệt cho trái to, ngọt đậm, không hạt, đáp ứng yêu cầu xuất khẩu. Vải Đài Loan được chọn làm gốc lai chính, trồng trên đất cao, ứng dụng hệ thống tưới nhỏ giọt, phủ bạt chống cỏ và chống xói mòn.
Bên cạnh vải, công ty còn phát triển thêm 20 ha thanh long trên vùng đất cao và khô hơn. Loài cây tưởng như chỉ phù hợp với vùng nhiệt đới khô đã thích nghi tốt nhờ kỹ thuật trồng tiên tiến, giống chọn lọc và hệ thống tưới hiện đại. Sau 18 tháng, thanh long bắt đầu cho thu hoạch, đạt 17 tấn ngay trong vụ đầu tiên. Toàn bộ sản phẩm đều được phân loại, đóng gói và bảo quản ở nhiệt độ tiêu chuẩn trước khi xuất bán.
Không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế, hai dự án trồng vải và thanh long còn tạo việc làm cho hàng chục lao động địa phương. Nhiều lớp đào tạo ngắn hạn về chăm sóc cây trồng, đóng gói, truy xuất nguồn gốc… đã góp phần thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp tại địa phương.
Công ty Hồ Gươm Sông Âm không giấu tham vọng mở rộng quy mô vườn và đa dạng hóa sản phẩm từ vải và thanh long như: sấy khô, đóng hộp, làm mứt… nhằm giảm phụ thuộc vào mùa vụ.
“Muốn phát triển bền vững, phải bắt đầu từ nền tảng bền vững: đất phải hồi sinh, người dân phải sống tốt hơn, và nghề nông phải được trân trọng,” ông Châu khẳng định.
Từ vùng đất từng bị bỏ quên, Nguyệt Ấn hôm nay đã chuyển mình mạnh mẽ, trở thành hình mẫu của nền nông nghiệp xanh hiện đại. Những đồi vải trĩu quả, vườn thanh long tràn đầy sức sống minh chứng cho tinh thần đổi mới, kỷ luật và niềm tin vào nông nghiệp, bởi nơi đó được thổi hồn bằng tình yêu nông nghiệp và khát vọng phát triển bền vững.
