Tại Diễn đàn ‘Kết nối sản xuất và thương mại nông lâm sản các tỉnh Tây Bắc’ diễn ra tại tỉnh Sơn La chiều 1/7, chia sẻ bí quyết phát triển nông nghiệp Sơn La 10 năm qua, ông Nguyễn Thành Công, Phó Chủ tịch tỉnh Sơn La cho biết, địa phương đã và đang tận dụng mọi cơ hội để phát triển nhanh và bền vững, với định hướng rõ ràng về nông nghiệp thông minh, công nghệ cao, công nghiệp tái tạo và phát triển bền vững gắn với thị trường. Từ nền tảng điều kiện tự nhiên thuận lợi, cùng sự ủng hộ của Trung ương, tổ chức quốc tế và cộng đồng doanh nghiệp, tỉnh đã khai thác hiệu quả tiềm năng nội lực để chuyển hóa thành động lực tăng trưởng.
Trong chu kỳ 10 năm qua, Sơn La luôn duy trì mức tăng trưởng kinh tế dương, đặc biệt năm 2022 đạt trên 8%, và 6 tháng đầu năm 2025 tiếp tục tăng trưởng trên 8%. Đây là những con số khẳng định tính ổn định và năng lực điều hành kinh tế địa phương, đồng thời tạo nền tảng cho việc thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Bên cạnh đó, tỉnh giữ vững vai trò của nông nghiệp trong cơ cấu kinh tế, lấy nông nghiệp làm điểm tựa xuyên suốt.
Một trong những dấu ấn quan trọng là kết quả triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia gắn với giảm nghèo bền vững. Tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân gần 4% mỗi năm, thu nhập bình quân đầu người đạt hơn 61 triệu đồng/năm, vượt mục tiêu tỉnh đề ra trong giai đoạn 2015-2025.
Với hơn 100.000ha diện tích đất sản xuất nông nghiệp, trong đó có hơn 85.000ha cây ăn quả, Sơn La hiện là vùng sản xuất nguyên liệu nông nghiệp lớn của cả nước. Đặc biệt, tỉnh đã hình thành các vùng chuyên canh xoài, nhãn, chanh leo, mận hậu… nhờ triển khai Nghị quyết số 05-NQ/TU từ năm 2015 về phát triển nông nghiệp hàng hóa. Chủ trương phát triển cây ăn quả trên đất dốc không chỉ cải thiện sinh kế người dân miền núi mà còn góp phần chống xói mòn, bảo vệ môi trường sinh thái.
Cùng với cây ăn quả, ngành mía đường của tỉnh cũng ghi dấu ấn khi có nhà máy duy nhất tại miền Bắc vẫn giữ được tốc độ tăng trưởng trong bối cảnh ngành này gặp nhiều khó khăn trên cả nước.
Trong định hướng sắp tới, ông Công cho rằng, tỉnh xác định rõ nông nghiệp muốn phát triển bền vững thì phải đi vào chiều sâu, nâng cao hàm lượng chế biến sau thu hoạch, thúc đẩy sản phẩm đặc sản, có thế mạnh gắn với thị trường.
Trong đó, công nghệ sau thu hoạch sẽ quyết định chất lượng và giá trị thương phẩm, là khâu cần được tập trung đầu tư. Sản xuất nông nghiệp được tổ chức theo chuỗi liên kết từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ. Sơn La cũng mong muốn phát triển các loại cây dược liệu như sâm, nhưng hiện điều kiện thổ nhưỡng chưa thuận lợi như Lai Châu.
Do đó, tỉnh đặt mục tiêu quy hoạch sản xuất theo vùng phù hợp với điều kiện tự nhiên, khí hậu, đồng thời đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ cao trong khâu chăm sóc, đặc biệt là kiểm soát sâu bệnh hại trên cây ăn quả và cà phê.
Một trụ cột trong chiến lược phát triển sắp tới là ưu tiên phát triển nông nghiệp công nghệ cao. Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo, cảm biến môi trường, tưới thông minh… được xem là hướng đi tất yếu nhằm tăng năng suất, giảm chi phí và đảm bảo chất lượng nông sản đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường trong nước và xuất khẩu.
“Sơn La đang từng bước hoàn thiện hệ sinh thái nông nghiệp hiện đại, bền vững, nơi cây trồng không chỉ là sinh kế, mà còn là sản phẩm hàng hóa chất lượng cao, có chỗ đứng trên thị trường”, ông Công nhấn mạnh.
Với những nền tảng đã xây dựng, địa phương đang mở ra một chương mới trong phát triển nông nghiệp miền núi phía Bắc, gắn công nghệ, thị trường và đời sống người dân trong một chiến lược hài hòa và dài hạn.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La Nguyễn Thành Công khẳng định: “Từ năm 2015 đến nay, tỉnh Sơn La đã đạt được những kết quả đột phá trong phát triển nông nghiệp bền vững”. Ông nhấn mạnh, để thực hiện tốt các chủ trương, chính sách giai đoạn tới, Sơn La đang định hình rõ nét một hướng đi cho nông nghiệp địa phương: phát triển theo hướng hữu cơ, thông minh, ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Theo ông Công, trước tiên cần tổ chức sản xuất theo chuỗi khép kín, từ nông hộ, hợp tác xã đến doanh nghiệp, coi đây là yêu cầu tất yếu của lịch sử và phát triển bền vững. Thứ hai, khoa học công nghệ không phải là điều gì cao siêu mà bắt đầu từ những việc rất cụ thể như kỹ thuật ghép mắt cây ăn quả - một điểm mạnh của Sơn La. Chính các nhà khoa học đã đồng hành nghiên cứu, chọn tạo và nhân giống cây trồng phù hợp với thổ nhưỡng, khí hậu và điều kiện canh tác của địa phương, giúp hình thành các sản phẩm đặc trưng gắn với từng vùng sản xuất.
Một trụ cột khác được ông Công nhấn mạnh là phát triển công nghiệp chế biến sâu. Sơn La đang tích cực thu hút đầu tư các nhà máy chế biến, nhằm gia tăng giá trị sản phẩm nông nghiệp, giải quyết bài toán tiêu thụ khi bước vào chính vụ với sản lượng lớn. Việc có các sản phẩm chế biến phù hợp với thị trường nội địa và xuất khẩu sẽ giúp ổn định đầu ra, nâng cao giá trị kinh tế bền vững.
Ông cũng đề cập đến yếu tố cốt lõi là sử dụng hài hòa các nguồn lực tự nhiên, đặc biệt là đất đai - đảm bảo cây trồng sinh trưởng tốt mà không làm tổn hại hệ sinh thái. Cuối cùng, ông cho biết, tỉnh đang tập trung phát triển hệ thống thủy lợi, trong đó có đề xuất với Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng các hồ chứa quy mô từ 100.000 đến 300.000 m³, nhằm bảo đảm nước tưới chủ động cho nông nghiệp địa phương trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng.
