Theo Bộ Nội vụ, việc sửa đổi là cần thiết nhằm bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ với các hệ thống pháp luật liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, đồng thời tạo cơ sở pháp lý đầy đủ cho công tác quản lý nhà nước và tổ chức thực hiện các chế độ, chính sách BHXH. Chính vì vậy, việc điều chỉnh một số nội dung trong Luật BHXH số 41/2024/QH15 (Luật BHXH năm 2024) được đặt ra trong bối cảnh thay đổi lớn về cơ cấu tổ chức và chức năng của nhiều bộ, ngành.
Mục đích ban hành dự án Luật tập trung vào việc sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến vị trí, trách nhiệm, quyền hạn của cơ quan BHXH; trách nhiệm, quyền hạn của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và công đoàn; quản lý nhà nước về BHXH của các bộ, ngành, địa phương sau khi sắp xếp tổ chức bộ máy; tên gọi của các bộ, ngành, cơ quan sau sắp xếp… nhằm bảo đảm sự đồng bộ với các quy định mới tại Hiến pháp, Luật Chính quyền địa phương và Luật Thanh tra.
Theo Luật Chính quyền địa phương được Quốc hội thông qua ngày 16/6/2025, đơn vị hành chính của nước ta được tổ chức thành 2 cấp, gồm: cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và cấp xã, phường, đặc khu trực thuộc cấp tỉnh. Trong khi đó, kể từ ngày 1/3/2025, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội không còn trong cơ cấu tổ chức của Chính phủ. Điều này dẫn đến việc các chức năng liên quan đến chính sách BHXH của Bộ này, như giúp Chính phủ thống nhất quản lý về BHXH và nghiên cứu, tham mưu cấp có thẩm quyền thực hiện cải cách chính sách BHXH, sẽ được chuyển giao cho Bộ Nội vụ.
Cùng với đó, cơ cấu BHXH Việt Nam – đơn vị có trách nhiệm tổ chức thực hiện chính sách BHXH – cũng có sự điều chỉnh, chuyển từ cơ quan thuộc Chính phủ sang đơn vị đặc thù thuộc Bộ Tài chính. Đồng thời, Công đoàn trở thành tổ chức chính trị – xã hội trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Những thay đổi lớn về bộ máy này đòi hỏi Luật BHXH năm 2024 phải được điều chỉnh cho phù hợp.
Ngoài ra, Luật Thanh tra năm 2025 cũng có sự thay đổi khi không còn quy định về “thanh tra chuyên ngành” mà chuyển sang cơ chế kiểm tra chuyên ngành của các cơ quan quản lý nhà nước. Điều này tiếp tục đặt ra yêu cầu phải sửa đổi Luật BHXH để thống nhất mô hình và phương thức quản lý mới.
Từ những thay đổi nêu trên, Bộ Nội vụ khẳng định việc sửa đổi, bổ sung Luật BHXH năm 2024 là cần thiết nhằm bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ giữa Luật BHXH và các quy định pháp luật điều chỉnh về tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan quản lý nhà nước. Đồng thời, dự án Luật được kỳ vọng sẽ góp phần tạo cơ sở pháp lý đầy đủ để thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước và tổ chức thực hiện chế độ, chính sách BHXH trong giai đoạn mới.
