Ngày 28/4, sự cố mất điện trên diện rộng đã xảy ra tại các quốc gia thuộc bán đảo Iberia như Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, cùng một số khu vực ở Pháp.
Theo ông Hà Đăng Sơn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và tăng trưởng xanh, sự cố mất điện này được coi là một trong những sự cố điện nghiêm trọng nhất tại châu Âu gần đây. Hệ thống điện với tổng công suất lên tới 15.000 MW bị sụp đổ chỉ trong 5 giây, khiến hệ thống tàu điện ngầm, đường sắt bị gián đoạn, dịch vụ điện thoại "đóng băng", còn hệ thống đèn giao thông và máy rút tiền ATM đều ngừng hoạt động.
Cũng theo tờ báo Reuters, sự cố đã làm ngưng trệ giao thông công cộng, đình trệ hoạt động tại các sân bay và buộc nhiều bệnh viện phải tạm dừng các ca phẫu thuật thông thường.
Sân bay quốc tế Barajas của Madrid và Humberto Delgado buộc phải đóng cửa vì mất điện. Các chuyến bay tại nhiều sân bay lớn trong khu vực đều bị hoãn hoặc hủy đột ngột, khiến hành khách chật vật tìm cách thích nghi.
Theo các trang theo dõi chuyến bay, hoạt động cất cánh tại nhiều sân bay gần như ngưng trệ sau giữa trưa. Nhiều hành khách cũng bị mắc kẹt trong hệ thống tàu điện ngầm, nhiều chuyến tàu bị kẹt trong đường hầm giữa các nhà ga. Ngành viễn thông cũng dừng hoạt động khiến người dân không thể truy cập vào mạng di động.
Theo đó, Bộ Nội vụ Tây Ban Nha đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia, triển khai 30.000 cảnh sát trên toàn quốc để giữ gìn trật tự, trong khi chính phủ Tây Ban Ban Nha và Bồ Đào Nha đồng loạt triệu tập họp khẩn.
Được biết, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha là hai quốc gia có tỷ trọng năng lượng tái tạo rất cao. Nguyên nhân chưa được xác định chính thức, nhưng giới chuyên gia chỉ ra hai vấn đề nghiêm trọng.
Trước hết, nguyên nhân xuất phát từ chất lượng chưa đảm bảo của các thiết bị kết nối vào lưới điện. Bên cạnh đó, việc thiếu nghiên cứu chuyên sâu về quá trình tích hợp năng lượng tái tạo vào hệ thống điện liên lưới châu Âu đã khiến hệ thống mất khả năng điều tiết khi xảy ra sự cố.
Theo ông Hà Đăng Sơn, trong bối cảnh năng lượng tái tạo chiếm tỷ trọng lớn, nếu hệ thống điều phối, lưới truyền tải và các dịch vụ phụ trợ không được đồng bộ hóa, nguy cơ xảy ra sự cố nghiêm trọng vẫn hiện hữu.
Từ sự cố trên, chuyên gia năng lượng này khuyến nghị việc chuyển dịch xanh của Việt Nam cần một lộ trình vững chắc, thận trọng và có đánh giá khoa học đầy đủ. "Không nên chạy theo mục tiêu một cách nóng vội", ông Sơn chia sẻ.
Nói về thách thức của ngành điện Việt Nam, ông Phan Đức Hiếu, Đại biểu chuyên trách của Ủy ban Kinh tế và Tài chính Quốc hội, cho rằng ngành điện Việt Nam đang đối mặt với thách thức kép: vừa phải bảo đảm an ninh năng lượng, tức cung cấp đủ điện cho nền kinh tế, vừa phải nâng cao chất lượng nguồn điện nhằm phục vụ mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 (Net Zero).
Để hiện thực hóa hai mục tiêu trên, Quy hoạch điện VIII đã điều chỉnh theo hướng tăng mạnh tỷ trọng năng lượng tái tạo (không bao gồm thủy điện), dự kiến chiếm từ 28-36% tổng công suất vào năm 2030. Trong đó, điện gió trên bờ và gần bờ được đặt mục tiêu đạt 26.000-38.000 MW, còn điện mặt trời sẽ tăng gấp đôi so với quy hoạch trước, đạt 46.400-73.400 MW.
Theo ông Hiếu, một chính sách năng lượng hiệu quả cần bảo đảm ba yếu tố trong cơ chế giá điện: minh bạch, ổn định và hợp lý, bởi điện là yếu tố đầu vào thiết yếu trong sản xuất, kinh doanh. Nếu thị trường điện được thiết kế quá hấp dẫn, thu hút đầu tư chỉ vì lợi nhuận cao, điều này có thể khiến chi phí sản xuất tăng mạnh, gây tác động tiêu cực đến nền kinh tế.
Thách thức lớn nhất hiện nay, theo ông Hiếu, là tìm ra điểm cân bằng lợi ích giữa các bên: người bán điện muốn có giá đủ bù chi phí, trong khi người mua lại lo ngại giá cao ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất. “Chúng ta cần giải quyết được bài toán này trước khi tiến đến một thị trường điện cạnh tranh hoàn chỉnh như mục tiêu mà Luật Điện lực đã đặt ra,” ông Hiếu nhấn mạnh.
