Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa ban hành Thông tư số 40/2025/TT-BNNMT, văn bản hướng dẫn chi tiết việc phân cấp trữ lượng và tài nguyên khoáng sản rắn. Đây là một bước triển khai cụ thể Luật Địa chất và Khoáng sản cùng Nghị định số 193/2025/NĐ-CP của Chính phủ, nhằm tạo cơ sở pháp lý minh bạch cho công tác điều tra, khai thác và quản lý nguồn tài nguyên quốc gia.
Theo Thông tư này, việc phân cấp được xây dựng trên ba tiêu chí chính: hiệu quả kinh tế, khả thi về mặt kỹ thuật công nghệ và độ tin cậy của địa chất. Ba yếu tố này gắn kết chặt chẽ với nhau, tạo thành hệ thống đánh giá toàn diện, vừa phản ánh tính khả dụng của nguồn khoáng sản, vừa đảm bảo tính bền vững trong khai thác.
Trong đó, hiệu quả kinh tế được chia thành ba mức: có hiệu quả kinh tế rõ rệt, có tiềm năng mang lại hiệu quả kinh tế và chưa thể xác định hiệu quả kinh tế. Về kỹ thuật công nghệ, mức độ khả thi cũng được phân tách thành ba cấp: khả thi, tiền khả thi và khái quát.
Riêng tiêu chí độ tin cậy địa chất có bốn mức độ: chắc chắn, tin cậy, dự tính và dự báo; trong mức dự báo còn có hai phân nhánh là suy đoán và phỏng đoán. Trên cơ sở các tiêu chí này, tên gọi của từng cấp trữ lượng và cấp tài nguyên khoáng sản rắn sẽ được ký hiệu theo hệ thống chữ số, bảo đảm tính thống nhất khi áp dụng trong nghiên cứu và quản lý.
Thông tư 40/2025 cũng nhấn mạnh yêu cầu tính toán và xác định trữ lượng, tài nguyên khoáng sản phải được tiến hành riêng biệt đối với từng loại, dựa vào sự hiện diện trong lòng đất mà không tính tới tổn thất trong khai thác, chế biến.
Đối với những mỏ khoáng sản tổng hợp, ngoài khoáng sản chính, các loại khoáng sản đi kèm cũng được tính gộp để phản ánh đầy đủ giá trị của mỏ. Đơn vị tính có thể là khối lượng hoặc thể tích tùy thuộc vào đặc điểm và mục đích sử dụng.
Bên cạnh đó, chất lượng của khoáng sản được xác định ở trạng thái tự nhiên trong lòng đất, không tính đến sự nghèo hóa trong quá trình khai thác. Khi đánh giá, cơ quan chức năng sẽ xét đến mục đích sử dụng, công nghệ chế biến cũng như khả năng thu hồi tối đa các thành phần hữu ích đi kèm, bảo đảm việc khai thác mang lại giá trị kinh tế cao nhất.
Không chỉ dừng lại ở tiêu chí phân cấp, Thông tư còn quy định rõ về phương pháp và khối lượng công tác thăm dò. Các nội dung bao gồm trắc địa, công trình thăm dò, lấy mẫu, nghiên cứu khí mỏ, đồng thời đánh giá mức độ ô nhiễm và tác động môi trường. Đây là những bước quan trọng nhằm xác định chính xác tiềm năng của từng loại khoáng sản, phục vụ cho công tác quản lý và khai thác hợp lý.
Đặc biệt, Thông tư dành sự chi tiết cho từng nhóm khoáng sản cụ thể. Chẳng hạn, các loại vàng gốc, bauxit, than, đá carbonat, cát sỏi xây dựng hay đá khối ốp lát đều có quy định riêng về phương pháp và khối lượng thăm dò.
Ngoài ra, văn bản này còn đưa ra hướng dẫn về thăm dò và đánh giá trữ lượng đối với nước nóng thiên nhiên, nước khoáng thiên nhiên. Đồng thời, các biểu mẫu, nội dung đề án thăm dò, đề án thăm dò bổ sung và báo cáo kết quả thăm dò cũng được quy định thống nhất, giúp các đơn vị triển khai có cơ sở rõ ràng để thực hiện.
Có thể nói, Thông tư 40/2025/TT-BNNMT là văn bản quan trọng không chỉ tạo hành lang pháp lý cho việc phân cấp và thăm dò khoáng sản, mà còn góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với tài nguyên khoáng sản rắn.
Việc xác định rõ tiêu chí, phương pháp và yêu cầu kỹ thuật sẽ hạn chế được tình trạng khai thác thiếu kiểm soát, đồng thời khuyến khích hoạt động đầu tư thăm dò một cách bài bản, gắn với lợi ích lâu dài cho nền kinh tế và môi trường.
