Luật Bảo hiểm xã hội 2024, sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, mang đến nhiều điểm đổi mới đáng chú ý về quyền lợi cho người lao động, trong đó có cả quy định về căn cứ tiền lương và đối tượng tham gia. Tuy nhiên, về tỷ lệ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, quy định mới vẫn giữ nguyên như Luật Bảo hiểm xã hội 2014 hiện hành.
Cụ thể, tổng tỷ lệ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với người lao động và người sử dụng lao động Việt Nam vẫn là 32%. Trong đó, người lao động đóng 10,5%, gồm: 8% cho quỹ hưu trí tử tuất, 1,5% bảo hiểm y tế và 1% bảo hiểm thất nghiệp. Người sử dụng lao động đóng 21,5%, gồm: 14% vào chế độ hưu trí, 3% chế độ ốm đau, thai sản, 0,5% cho tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, 3% bảo hiểm y tế và 1% bảo hiểm thất nghiệp.
Với lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam, tỷ lệ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc năm 2025 là 30%. Trong đó, người sử dụng lao động đóng 20,5% (gồm 14% vào quỹ hưu trí, 3% ốm đau - thai sản, 0,5% tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và 3% bảo hiểm y tế), còn người lao động nước ngoài đóng 9,5% (gồm 8% vào quỹ hưu trí và 1,5% bảo hiểm y tế).
Một điểm mới đáng chú ý là việc mở rộng quy định về mức tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc. Theo Điều 31 Luật Bảo hiểm xã hội 2024, với người lao động thuộc đối tượng hưởng lương theo chế độ Nhà nước, thì mức đóng sẽ căn cứ vào tiền lương tháng theo chức danh, ngạch, bậc, cộng với các khoản phụ cấp (chức vụ, thâm niên nghề, thâm niên vượt khung, hệ số chênh lệch nếu có). Trong khi đó, người lao động hưởng lương do doanh nghiệp chi trả sẽ đóng dựa trên tổng mức lương tháng gồm lương chức danh, phụ cấp và các khoản bổ sung thường xuyên, ổn định.
Trong trường hợp người lao động ngừng việc nhưng vẫn được trả lương, nếu mức lương này bằng hoặc cao hơn mức lương tối thiểu làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội, thì việc đóng sẽ dựa trên mức lương đó trong thời gian ngừng việc.
Ngoài ra, Chính phủ sẽ ban hành quy định riêng về tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với các nhóm đặc thù như: hạ sĩ quan, binh sĩ quân đội và công an nhân dân; học viên các trường quân đội, công an và cơ yếu đang theo học được hưởng sinh hoạt phí; dân quân thường trực; người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, thôn, tổ dân phố.
Đáng chú ý, Luật mới cũng xác định các đối tượng được lựa chọn mức lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội, với điều kiện mức lương này không thấp hơn mức tham chiếu và không vượt quá 20 lần mức tham chiếu tại thời điểm đóng. Các nhóm này bao gồm:
Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng (trừ khi có quy định khác trong điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên);
- Vợ/chồng không hưởng lương từ ngân sách nhà nước nhưng được cử đi nhiệm kỳ cùng thành viên cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài;
- Chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh;
- Các chức danh quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã không hưởng lương.
Sau ít nhất 12 tháng đóng bảo hiểm xã hội theo mức tiền lương đã lựa chọn, người lao động thuộc các nhóm trên có thể chuyển sang một mức lương khác làm căn cứ đóng mới.
Riêng với các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực có nguy cơ cao về tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp, nếu đáp ứng đủ điều kiện và được Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội chấp thuận, có thể áp dụng mức đóng thấp hơn, chỉ còn 0,3% cho quỹ bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp.
