Thay vì chỉ dừng lại ở sản xuất lúa hàng hóa, nhiều hợp tác xã (HTX) và doanh nghiệp trong tỉnh đã mạnh dạn áp dụng giống mới, quy trình canh tác hữu cơ, VietGAP, công nghệ sau thu hoạch hiện đại để cho ra đời những sản phẩm gạo có chất lượng vượt trội. Từ đó, nhiều thương hiệu gạo như Ngũ Phúc, Vân Đài, Hoa Minh đã bước đầu khẳng định chỗ đứng trên thị trường.
Đơn cử, HTX Thiệu Viên (Thiệu Trung) đã cho ra mắt sản phẩm gạo Vân Đài OCOP 3 sao, với vùng sản xuất tập trung 50 ha, cung cấp khoảng 250 tấn gạo mỗi năm. HTX Thiệu Phúc phát triển gạo Ngũ Phúc từ giống hạt ngọc 9, đạt OCOP 3 sao, cho sản lượng khoảng 100 tấn/năm. Trong khi đó, HTX Xuân Minh xây dựng thương hiệu gạo Hoa Minh OCOP 3 sao, hiện đã có mặt trong nhiều bếp ăn tập thể, tạo uy tín và giá bán ổn định. Đến nay, toàn tỉnh có 19 sản phẩm lúa gạo đạt chuẩn OCOP, trong đó có gạo nếp Cay Nọi, nếp hạt cau Tiên Sơn Hà Lĩnh, nếp cái hoa vàng Gia Miêu, gạo Ngọc Trai, Vân Đài, Ngũ Phúc…
Không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế, mô hình OCOP còn mở ra chuỗi giá trị bền vững: nông dân yên tâm sản xuất nhờ doanh nghiệp bao tiêu; doanh nghiệp gia tăng uy tín khi sản phẩm đạt chuẩn; người tiêu dùng được tiếp cận nguồn gạo an toàn, có thể truy xuất nguồn gốc. Đặc biệt, các HTX đã liên kết với doanh nghiệp như Công ty Tâm Phú Hưng, Lương thực Dũng Thuần để đảm bảo đầu ra, từng bước hình thành mô hình “cánh đồng lớn” gắn sản xuất với chế biến và tiêu thụ.
Điểm đáng chú ý là từ OCOP, hạt gạo Thanh Hóa đã có “giấy thông hành” để vươn ra thị trường quốc tế. Cuối năm 2024, Công ty CP Mía đường Lam Sơn đã xuất khẩu chính ngạch 300 tấn gạo Japonica J02 sang Singapore. Đây là loại gạo cao cấp, OCOP 4 sao, sản xuất theo quy trình VietGAP. Dự kiến, năm 2025, công ty tiếp tục mở rộng xuất khẩu sang Nhật Bản, Úc, Mỹ với sản lượng khoảng 1.200–1.500 tấn. Song song, tỉnh cũng phát triển các nhà máy chế biến sữa gạo lứt và nhà máy xay xát, chế biến lúa gạo công suất 25.000–30.000 tấn/năm, tạo chuỗi sản phẩm đa dạng và gia tăng giá trị cho hạt gạo.
Theo số liệu thống kê, hiện nay toàn tỉnh Thanh Hóa có hơn 600 sản phẩm OCOP, trong đó có 2 sản phẩm đạt OCOP 5 sao quốc gia và hơn 60 sản phẩm 4 sao. Tỉnh cũng đẩy mạnh quảng bá gạo OCOP qua hệ thống siêu thị, sàn thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Postmart, cùng các hội chợ, triển lãm trong và ngoài nước. Song song là hỗ trợ về sở hữu trí tuệ, chỉ dẫn địa lý, bao bì, nhãn mác để nâng cao sức cạnh tranh.
Trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến thực phẩm sạch, hướng đi này không chỉ góp phần nâng tầm thương hiệu gạo xứ Thanh, mà còn khẳng định chiến lược phát triển nông nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững và hội nhập quốc tế./.
