Từ những bước chân đầu tiên...
Năm 2010, khi chương trình xây dựng nông thôn mới bắt đầu triển khai trên toàn quốc, Ninh Bình cũng chính thức bước vào một hành trình dài hơi với không ít khó khăn. Lúc ấy, toàn tỉnh có 119 xã tham gia chương trình trong bối cảnh hạ tầng còn nghèo nàn, đời sống người dân chủ yếu dựa vào nông nghiệp nhỏ lẻ, thu nhập bình quân đầu người chỉ đạt hơn 13 triệu đồng/năm.
Giai đoạn đầu, không ít xã gặp khó vì thiếu vốn, thiếu kinh nghiệm tổ chức thực hiện, người dân chưa thật sự tin tưởng. Nhưng nhờ sự kiên trì tuyên truyền, vận động và cách làm sáng tạo từ cấp tỉnh đến cấp xã, chương trình dần đi vào thực chất.
Chính quyền không chỉ ban hành các cơ chế, chính sách hỗ trợ phù hợp mà còn chú trọng phát huy nội lực từ nhân dân. Mô hình "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra" được khơi dậy mạnh mẽ. Nhiều hộ dân tự nguyện hiến đất, góp công xây đường làng, nhà văn hóa, trường học. Các tổ chức đoàn thể cũng tích cực vào cuộc, trở thành cầu nối giữa chính quyền và người dân trong việc giữ vững các tiêu chí đã đạt được.
15 năm trôi qua, từ vùng quê còn nhiều khó khăn, Ninh Bình đã khoác lên mình diện mạo mới. Đường làng ngõ xóm được bê tông hóa, nhà cửa khang trang, cơ sở vật chất trường học, trạm y tế được nâng cấp, đời sống tinh thần của người dân cũng ngày càng phong phú hơn.
Tính đến năm 2024, toàn tỉnh Ninh Bình có 100% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, 8/8 đơn vị cấp huyện được công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới. Không dừng lại ở đó, Ninh Bình còn có 66 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao (chiếm 55,5%) và 18 xã đạt chuẩn kiểu mẫu (15,1%). Đây là kết quả nổi bật mà không phải địa phương nào cũng đạt được.
Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn tăng mạnh, từ mức chỉ hơn 13 triệu đồng năm 2010 đã vươn lên hơn 73 triệu đồng vào năm 2024 – tăng gần 5,5 lần. Tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh giảm xuống chỉ còn hơn 1%, đời sống vật chất lẫn tinh thần của người dân được cải thiện rõ rệt.
Nhiều mô hình phát triển kinh tế nông nghiệp mới được hình thành, như: trồng rau sạch công nghệ cao, nuôi cá ứng dụng vi sinh, phát triển làng nghề thủ công truyền thống kết hợp du lịch. Người dân không chỉ làm nông để đủ ăn mà còn làm giàu từ chính mảnh đất quê hương.
Hạ tầng nông thôn được đầu tư đồng bộ. 100% đường liên xã, liên thôn được cứng hóa. Hệ thống trường học các cấp đều đạt chuẩn quốc gia. Các trạm y tế xã đều được cải tạo khang trang, đủ điều kiện chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân.
Đặc biệt, văn hóa làng xã – vốn là nét đặc trưng của vùng đất cố đô – được bảo tồn và phát huy. Nhiều lễ hội truyền thống được phục dựng, các hoạt động văn nghệ, thể thao phong trào lan tỏa khắp nơi. Gần 98% làng đạt danh hiệu “làng văn hóa”, cho thấy tinh thần gắn bó cộng đồng vẫn được gìn giữ trong sự phát triển hiện đại.
Sự đồng thuận, tạo nền móng cho thành công
Có thể nói, thành công của Ninh Bình trong xây dựng nông thôn mới không chỉ nhờ nguồn lực đầu tư từ nhà nước mà còn nhờ sự đồng thuận cao trong nhân dân. Chính quyền các cấp luôn lấy sự hài lòng của người dân làm thước đo trong triển khai từng hạng mục.
Người dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà còn là chủ thể trong quá trình xây dựng và giữ gìn các thành quả nông thôn mới. Nhiều xã không chờ đợi hỗ trợ từ trên mà chủ động huy động nội lực, xã hội hóa xây dựng các công trình dân sinh. Không ít người dân dù kinh tế còn khó khăn vẫn sẵn sàng hiến đất, góp công để làm đường, xây nhà văn hóa, hỗ trợ hộ nghèo.
Vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội cũng vô cùng quan trọng. Những phong trào như “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, “Thắp sáng đường quê”, “Khu dân cư kiểu mẫu”… không chỉ tạo diện mạo mới cho làng quê mà còn gắn kết cộng đồng, nâng cao ý thức người dân trong giữ gìn cảnh quan, trật tự và vệ sinh môi trường.
Đặc biệt, lãnh đạo tỉnh xác định xây dựng nông thôn mới không phải là đích đến cuối cùng, mà là nền tảng để phát triển toàn diện và bền vững. Sau khi đạt chuẩn, Ninh Bình tiếp tục hướng tới mục tiêu nâng cao và kiểu mẫu, đưa các tiêu chí về môi trường, chuyển đổi số, phát triển nông nghiệp xanh, du lịch cộng đồng vào trong quy hoạch nông thôn mới giai đoạn tiếp theo.
Việc Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định 1058/QĐ-TTg vào cuối tháng 5/2025, công nhận Ninh Bình hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới là dấu mốc quan trọng, đánh dấu một chặng đường nỗ lực bền bỉ của cả hệ thống chính trị và nhân dân toàn tỉnh.
Từ thành quả này, Ninh Bình đặt ra định hướng phát triển nông thôn mới theo hướng hiện đại, sinh thái, thông minh và mang đậm bản sắc địa phương. Bên cạnh việc tiếp tục nâng cao chất lượng các tiêu chí, tỉnh cũng chú trọng liên kết vùng, gắn nông thôn với du lịch sinh thái và đô thị di sản. Đây sẽ là bước đệm để Ninh Bình cùng Nam Định và Hà Nam, trong tương lai, hình thành một khu vực liên kết phát triển bền vững, hài hòa giữa bảo tồn và hiện đại hóa.
Hành trình 15 năm xây dựng nông thôn mới của Ninh Bình là câu chuyện về lòng dân, sự tận tâm của chính quyền và những đổi thay đầy tự hào của vùng quê địa linh nhân kiệt. Những con đường bê tông phẳng lì, những ngôi trường mới khang trang, những khu dân cư sạch đẹp… không chỉ là thành quả vật chất mà còn là minh chứng cho sự đổi thay từ nhận thức đến hành động.
