Chống hạn đi đôi với giảm chi phí đầu tư
Vườn sầu riêng Dona gần 1.000 cây của ông Bùi Quốc Việt ở xã Đắk Nia (TP. Gia Nghĩa) được quy hoạch bài bản, đồng đều và khoa học. Nhận thức rõ vai trò sống còn của nước với loại cây trồng “khó chiều” này, ông Việt đã đầu tư hệ thống tưới phun mưa hiện đại, phủ kín toàn bộ diện tích. Song song đó, ông Việt còn chủ động trồng cỏ giữ ẩm, hạn chế xói mòn và cải thiện chất lượng đất trong bối cảnh thời tiết ngày càng khắc nghiệt.
Sau một thời gian vận hành, ông Việt đánh giá hệ thống không chỉ đảm bảo cung cấp nước đầy đủ, duy trì độ ẩm ổn định cho đất mà còn tích hợp bón phân qua đường ống, giúp cây hấp thụ dinh dưỡng hiệu quả. Cách làm này góp phần bảo vệ hệ sinh thái, nâng cao hiệu quả canh tác và có thể giúp ông có thể canh tác bền vững, ổn định trong thời gian dài. “Tưới và bón đồng đều, cây khỏe mạnh, ít sâu bệnh, lại tiết kiệm được đáng kể công lao động” - ông Việt chia sẻ.
Theo ông Việt, từ khi áp dụng hệ thống tưới tự động, nỗi lo thiếu nước hay tưới không đều đã không còn. Mỗi mùa vụ, ông tiết kiệm đáng kể chi phí nhân công, nước tưới, trong khi năng suất và chất lượng vườn sầu riêng không ngừng tăng lên. “Nước và phân bón được cung cấp đúng lúc, đúng nhu cầu từng giai đoạn phát triển của cây. Không lãng phí và chỉ cần một người để vận hành toàn bộ hệ thống”, ông Việt chia sẻ.
Nhờ ứng dụng công nghệ tưới hiện đại, vườn sầu riêng rộng hàng chục hecta của ông luôn duy trì sản lượng cao, trái đạt chuẩn, đáp ứng yêu cầu xuất khẩu. Hiện mô hình sản xuất của ông đang được vận hành theo tiêu chuẩn VietGAP, với đầu ra ổn định và giá bán cao.
Anh Nguyễn Văn Nin, một nông hộ thâm niên tại xại xã Kiến Thành (huyện Đắk R’lấp) đã đầu tư hệ thống tưới phun mưa cho vườn hồ tiêu 1.000 trụ. Hệ thống dây tưới được bố trí trên cao, thuận lợi cho việc chăm sóc và xử lý cỏ dại mà không ảnh hưởng đến đường ống dẫn nước.
Đặc biệt, vào những ngày có sương muối, hệ thống có thể hoạt động như một lớp “áo giáp” bảo vệ, rửa sương giúp cây tránh được tác động tiêu cực của thời tiết. Mùa khô đến, anh Nin chủ động để cỏ mọc tự nhiên nhằm giữ ẩm và hạn chế bốc hơi nước cho vườn.
Sau thời gian sử dụng, anh Nin đánh giá hệ thống tưới không chỉ tiết kiệm nước, thời gian và nhân công mà còn duy trì độ ẩm lý tưởng, giúp vườn tiêu phát triển ổn định, nâng cao năng suất. “Hệ thống này giúp tôi hoàn toàn chủ động việc tưới tiêu, không còn phụ thuộc vào nhân công hay thời tiết như trước đây” - anh Nin chia sẻ.
Cần nhân rộng mô hình
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, toàn tỉnh Đắk Nông hiện có khoảng 95.000ha cây trồng ứng dụng một phần công nghệ cao. Trong đó, khoảng 3.200ha đã áp dụng các hệ thống tưới nước tiên tiến, tiết kiệm. Diện tích áp dụng tập trung nhiều ở các địa phương như Đắk Mil với (900 ha), Đắk Glong (700ha), Đắk Song (450ha) và Gia Nghĩa (khoảng 400ha).
Thực tiễn cho thấy, việc ứng dụng công nghệ tưới tiên tiến - tiết kiệm nước đang trở thành giải pháp thiết yếu, mang lại hiệu quả rõ nét trong sản xuất nông nghiệp. Những năm qua, ngành Nông nghiệp và người dân địa phương đã triển khai nhiều mô hình tưới hiện đại cho cà phê, hồ tiêu và cây ăn trái. Các hệ thống này giúp tiết kiệm hơn 30% lượng nước, giảm tới 70% nhân công, và tạo điều kiện thuận lợi để áp dụng quy trình sản xuất nông nghiệp an toàn theo tiêu chuẩn quốc tế.
Dù vậy, rào cản lớn nhất vẫn là chi phí đầu tư ban đầu cho hệ thống khá cao, dao động từ 40 - 60 triệu đồng/ha. Hiện toàn tỉnh mới có khoảng 3.200ha trong tổng số 378.000 ha đất sản xuất nông nghiệp được ứng dụng hệ thống tưới tiết kiệm. Con số này phản ánh một tỷ lệ khiêm tốn, chưa tương xứng với tiềm năng và yêu cầu thích ứng khí hậu của ngành nông nghiệp địa phương.
Để nhân rộng mô hình tưới tiết kiệm, các cấp chính quyền cần có chính sách hỗ trợ thiết thực, tạo động lực để nông dân mạnh dạn đầu tư vào công nghệ. Trước hết, cần đẩy mạnh tuyên truyền để người dân hiểu rõ hiệu quả mà hệ thống tưới hiện đại mang lại, từ tiết kiệm chi phí, công lao động đến nâng cao năng suất, chất lượng cây trồng.
Với những hộ sản xuất nhỏ lẻ, thiếu nguồn lực đầu tư ban đầu, chính sách hỗ trợ cụ thể là yếu tố then chốt. Cùng với đó, cần tổ chức các khóa đào tạo, hướng dẫn kỹ thuật để nông dân nắm vững cách vận hành, bảo trì hệ thống, cũng như lựa chọn phương pháp tưới phù hợp với từng loại cây trồng. Việc chuyển giao công nghệ cũng cần được thực hiện thường xuyên, giúp bà con tiếp cận kịp thời những tiến bộ mới trong sản xuất nông nghiệp.
Trước thách thức của hạn hán và biến đổi khí hậu, ông Lê Trọng Yên - Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Đắk Nông nhấn mạnh yêu cầu ngành Nông nghiệp và người dân đẩy mạnh nhân rộng các mô hình tưới tiên tiến, tưới tiết kiệm nước.
Theo ông Yên: “Áp dụng công nghệ tưới hiện đại tạo điều kiện thuận lợi để nông dân sản xuất theo quy trình tiêu chuẩn. Đây là nền tảng quan trọng để hình thành vùng nguyên liệu quy mô lớn, đáp ứng yêu cầu chế biến sâu và xuất khẩu bền vững”./.
