Thái Bình có hệ thống sông ngòi, kênh mương dày đặc, cung cấp nguồn nước dồi dào và tương đối sạch, rất thích hợp cho việc nuôi cua. Bên cạnh đó, đất phù sa màu mỡ của vùng cũng là nền tảng tốt cho cây lúa phát triển. Người dân Thái Bình có kinh nghiệm lâu đời trong trồng lúa nước.
Việc tích hợp thêm yếu tố nuôi cua không đòi hỏi kỹ thuật quá phức tạp mà có thể tận dụng những kiến thức và kỹ năng sẵn có. Cua đồng là một đặc sản có giá trị kinh tế cao, được thị trường ưa chuộng. Việc kết hợp nuôi cua sẽ tạo ra một nguồn thu nhập ổn định và hấp dẫn cho người nông dân.
Mô hình lúa - cua giúp giảm thiểu việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và phân bón hóa học, góp phần bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng. Cua có vai trò tiêu diệt sâu bệnh và cỏ dại, đồng thời chất thải của cua còn là nguồn dinh dưỡng tự nhiên cho cây lúa.
Để triển khai thành công mô hình này, bà con nông dân cần chú ý đến các yếu tố sau: Nên chọn các giống lúa có thời gian sinh trưởng tương đối ngắn, khả năng chống chịu sâu bệnh tốt và thích ứng với điều kiện ngập nước. Các giống lúa như TBR97, Bắc Thịnh, Khang Dân 18 có thể là những lựa chọn phù hợp. Ưu tiên chọn giống cua khỏe mạnh, không bị dị tật, có kích thước đồng đều và nguồn gốc rõ ràng. Cua giống có thể được mua từ các trại giống uy tín trong và ngoài tỉnh.
Ruộng lúa cần được thiết kế có bờ bao chắc chắn, cao ráo để tránh cua bò ra ngoài. Nên tạo các mương, rãnh xung quanh ruộng hoặc giữa các khu vực trồng lúa để làm nơi trú ẩn và kiếm ăn cho cua. Độ sâu của mương, rãnh nên đảm bảo đủ nước cho cua sinh sống và phát triển. Trước khi gieo cấy, cần làm đất kỹ lưỡng, bón lót phân hữu cơ để tăng độ phì nhiêu cho đất và tạo môi trường sống tốt cho cả lúa và cua. Thời điểm gieo cấy lúa và thả cua cần được tính toán sao cho phù hợp với điều kiện thời tiết và đặc điểm sinh trưởng của cả hai đối tượng. Thông thường, sau khi lúa bén rễ khoảng 10-15 ngày thì có thể thả cua giống.
Mật độ gieo cấy lúa cần đảm bảo đủ ánh sáng cho cây phát triển, đồng thời không quá dày để cua có không gian di chuyển và kiếm ăn. Mật độ thả cua cũng cần phù hợp với diện tích ruộng và khả năng cung cấp thức ăn tự nhiên. Duy trì mực nước ổn định trong ruộng là yếu tố quan trọng. Mực nước cần đủ để lúa phát triển và cua có thể di chuyển, kiếm ăn. Hạn chế sử dụng phân bón hóa học. Ưu tiên sử dụng phân hữu cơ hoặc các loại phân vi sinh để đảm bảo an toàn cho cả lúa và cua. Áp dụng các biện pháp sinh học để phòng trừ sâu bệnh cho lúa. Cua cũng có vai trò nhất định trong việc kiểm soát một số loại sâu hại. Ngoài nguồn thức ăn tự nhiên có trong ruộng, cần bổ sung thêm thức ăn cho cua như cám, ốc, tép… với lượng vừa đủ.
Mô hình trồng lúa kết hợp nuôi cua đã chứng minh được hiệu quả kinh tế rõ rệt tại nhiều địa phương ở Thái Bình. So với trồng lúa đơn thuần, mô hình này mang lại nguồn thu nhập cao hơn từ việc bán cua. Bên cạnh đó, việc giảm thiểu sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và phân bón hóa học giúp giảm chi phí sản xuất, bảo vệ sức khỏe người nông dân và người tiêu dùng, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường sinh thái. Mô hình này cũng góp phần nâng cao nhận thức của người dân về nông nghiệp bền vững, tạo ra hướng đi mới trong sản xuất nông nghiệp, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Bên cạnh những lợi ích, mô hình lúa - cua cũng đặt ra một số thách thức như: Đòi hỏi người nông dân phải có kiến thức và kỹ năng về cả trồng lúa và nuôi cua. Chi phí đầu tư cho việc cải tạo ruộng, mua giống cua có thể cao hơn so với trồng lúa truyền thống. Các yếu tố thời tiết, dịch bệnh có thể ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng của cả lúa và cua. Cần có sự liên kết giữa người sản xuất và thị trường tiêu thụ để đảm bảo đầu ra ổn định cho sản phẩm.
Để vượt qua những thách thức này, cần có sự hỗ trợ từ các cơ quan nhà nước, các tổ chức khuyến nông trong việc chuyển giao khoa học kỹ thuật, hỗ trợ vốn, xây dựng các mô hình điểm để người dân học hỏi và nhân rộng. Đồng thời, cần tăng cường liên kết giữa người nông dân, doanh nghiệp và thị trường để đảm bảo đầu ra ổn định và nâng cao giá trị sản phẩm.
Mô hình trồng lúa kết hợp nuôi cua ở Thái Bình có tiềm năng phát triển rất lớn. Với những lợi ích thiết thực về kinh tế, xã hội và môi trường, đây là một hướng đi đúng đắn, phù hợp với xu thế phát triển nông nghiệp bền vững. Việc nhân rộng mô hình này không chỉ giúp nâng cao thu nhập cho người nông dân mà còn góp phần xây dựng một nền nông nghiệp xanh, sạch và hiệu quả tại Thái Bình./.
