Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) đang đặt nhiều kỳ vọng vào đề xuất thành lập trung tâm logistics hàng không gắn với khu phi thuế quan tại Cảng HKQT Long Thành (Đồng Nai). Đây không chỉ là một dự án hạ tầng thông thường mà còn được xem như bước đi chiến lược, mở đường cho việc hình thành khu thương mại tự do quốc tế trong tương lai, đồng thời tạo cú hích để Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Theo tờ trình gửi Bộ Tài chính và Bộ Xây dựng, ACV muốn bố trí trung tâm tại khu vực phía Tây Nam sân bay, trên diện tích khoảng 136 ha thuộc quỹ đất 5.000 ha đã được quy hoạch, giải phóng mặt bằng từ năm 2011. Doanh nghiệp này mong muốn giữ vai trò chủ đầu tư để phát triển hạ tầng đồng bộ, hiện đại, đồng thời xây dựng các chính sách ưu đãi, khuyến khích sự tham gia từ hãng hàng không, doanh nghiệp logistics quốc tế, thương mại điện tử xuyên biên giới, dược phẩm, công nghệ sinh học và cả các hãng chuyển phát nhanh.
Cấu trúc của trung tâm được thiết kế gồm hai phần: “phần cứng” là hạ tầng logistics hiện đại, đồng bộ và “phần mềm” là khu phi thuế quan với các cơ chế đột phá về hải quan, thuế. Trong giai đoạn đầu, ACV đề xuất áp dụng cơ chế quản lý thuế theo quy định pháp luật Việt Nam, trước khi từng bước xây dựng nền tảng để Long Thành trở thành khu thương mại tự do quốc tế khi được phê duyệt.
Điểm đặc biệt của dự án là lợi thế “cửa ngõ quốc gia” của sân bay Long Thành. Với vị trí chiến lược, trung tâm logistics này có thể trở thành điểm trung chuyển hàng hóa hàng không duy nhất tại Việt Nam có kết nối trực tiếp khu bay, từ đó tham gia mạng lưới logistics châu Á và gắn kết với các hành lang kinh tế lớn như ASEAN, APEC.
ACV dự báo, khi đi vào vận hành hoàn chỉnh, trung tâm có thể đóng góp khoảng 0,7% GDP vùng Đông Nam Bộ và từ 1 - 2% kim ngạch xuất khẩu cả nước mỗi năm, đồng thời thúc đẩy kim ngạch xuất nhập khẩu hàng không tăng 15 - 20%/năm. Không chỉ vậy, dự án còn có khả năng tạo việc làm cho khoảng 15.000 lao động, trong đó 6.000 trực tiếp và 9.000 gián tiếp.
Một điểm nhấn quan trọng khác là định hướng phát triển trung tâm theo tiêu chí xanh, thông minh và quản trị hiện đại. Hạ tầng sẽ áp dụng công nghệ tiên tiến, vận hành chuyên nghiệp, bảo đảm tính bền vững, thân thiện môi trường. ACV kỳ vọng đây sẽ trở thành “nam châm” hút các tập đoàn FDI trong lĩnh vực điện tử, dược phẩm, logistics, thương mại điện tử và hàng hóa lạnh. Khi các tập đoàn lớn hiện diện, hệ sinh thái doanh nghiệp phụ trợ từ đóng gói, vận chuyển đến dịch vụ thương mại cũng sẽ phát triển theo, tạo hiệu ứng lan tỏa cho toàn nền kinh tế.
Trên thực tế, nhiều kinh nghiệm quốc tế đã chứng minh tính hiệu quả của mô hình này. Changi (Singapore) đã hình thành trung tâm logistics gắn khu thương mại tự do từ năm 1981, áp dụng chính sách miễn thuế nhập khẩu, VAT cho hàng hóa lưu trữ, trung chuyển hoặc tái xuất. Nhờ đó, Changi vươn lên trở thành một trong 10 cảng hàng không hàng hóa lớn nhất thế giới. Hay tại Hàn Quốc, Incheon với khu thương mại tự do kết nối trực tiếp cảng biển nước sâu và sân bay quốc tế cũng đã phát triển thành trung tâm logistics hàng đầu châu Á.
Bài toán ACV đặt ra cho Long Thành không chỉ gói gọn trong hạ tầng, mà còn phản ánh tầm nhìn chiến lược dài hạn. Mục tiêu là giúp Việt Nam đủ sức cạnh tranh với những trung tâm logistics hàng đầu khu vực như Singapore hay Thái Lan. Nếu đề án được triển khai, trung tâm logistics hàng không gắn khu phi thuế quan tại Long Thành sẽ vừa nâng tầm vị thế thương mại quốc tế của Việt Nam, vừa trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng bền vững cho nền kinh tế trong nhiều thập niên tới.
