Ngành hàng không Việt Nam đang đứng trước bước ngoặt lớn khi chính thức tham gia chương trình CORSIA của Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO). Đây không chỉ là một cam kết quốc tế về giảm phát thải, mà còn là động lực để các hãng bay chuyển mình theo hướng xanh hóa, gắn với thị trường carbon toàn cầu.
CORSIA - cơ chế giảm và bù đắp carbon cho hàng không quốc tế đã đặt ra lộ trình cụ thể nhằm đưa mức phát thải ròng về 0 vào năm 2050. Theo cơ chế này, các hãng hàng không phải thực hiện đồng thời ba giải pháp: cải tiến công nghệ, tối ưu vận hành và đặc biệt là sử dụng nhiên liệu hàng không bền vững (Sustainable Aviation Fuel - SAF). Nếu lượng khí thải vượt quá giới hạn cho phép, phần dư thừa buộc phải được bù đắp bằng tín chỉ carbon.
Việt Nam đã thể hiện quyết tâm khi Cục Hàng không, giữa năm 2025, đăng ký với ICAO tham gia giai đoạn tự nguyện của CORSIA kể từ ngày 1/1/2026. Điều đó đồng nghĩa các hãng bay trong nước sẽ phải triển khai cơ chế đo đạc - báo cáo - thẩm tra (MRV) khí thải CO₂ và sẵn sàng mua tín chỉ carbon khi phát thải vượt chuẩn. Đây là bước đi sớm và chủ động, bởi từ năm 2027 trở đi, CORSIA sẽ trở thành yêu cầu bắt buộc nếu các chuyến bay Việt Nam muốn tiếp tục hoạt động tại thị trường quốc tế.
Trên thực tế, các hãng hàng không trong nước đã bắt đầu chuyển mình. Từ cuối năm 2024, Vietnam Airlines và Vietjet tiên phong sử dụng SAF trên một số đường bay quốc tế. Loại nhiên liệu đặc biệt này có khả năng cắt giảm tới 80% lượng khí thải nhà kính so với nhiên liệu phản lực Jet A-1 truyền thống, đồng thời có thể sử dụng ngay trên các loại máy bay và hệ thống tiếp nhiên liệu hiện hành. Trong bối cảnh ngành hàng không tiêu thụ khối lượng nhiên liệu khổng lồ, việc áp dụng SAF trở thành lời giải khả thi và bền vững nhất.
Điều đáng chú ý, việc tham gia thị trường carbon quốc tế cũng mở ra cơ hội kép. Một mặt, các hãng bay trong nước có thể lựa chọn mua tín chỉ carbon nội địa thay vì quốc tế với chi phí cao hơn, vừa tiết kiệm, vừa góp phần thúc đẩy kinh tế xanh trong nước. Mặt khác, đây là thị trường tiềm năng cho các đơn vị sản xuất tín chỉ từ năng lượng tái tạo, mô hình nông nghiệp carbon thấp hay trồng rừng, bởi các hãng hàng không trong và ngoài nước sẽ là khách hàng trực tiếp.
Nói cách khác, lộ trình giảm phát thải không chỉ là thách thức, mà còn tạo đòn bẩy kinh tế, khuyến khích sự gắn kết giữa ngành hàng không và các lĩnh vực năng lượng xanh, nông nghiệp tuần hoàn, bảo vệ rừng.
Không chỉ dừng lại ở việc đáp ứng cam kết giảm phát thải, Việt Nam còn đang đứng trước cơ hội phát triển ngành công nghiệp SAF, tiến tới xuất khẩu ra thị trường quốc tế. Trên thế giới, hàng loạt quốc gia như Mỹ, Australia, Singapore, Thái Lan hay Anh đã ban hành chính sách buộc các chuyến bay sử dụng SAF. Tại châu Âu, Quy định 2023/2405 (RefuelEU) bắt đầu có hiệu lực từ 1/1/2025, yêu cầu ít nhất 2% nhiên liệu bay phải là SAF; tỷ lệ này sẽ tăng lên 6% vào năm 2030, 20% vào năm 2035 và đạt 70% vào năm 2050.
Về nguồn gốc, SAF được sản xuất từ dầu ăn thải, mỡ động vật, phụ phẩm nông nghiệp, rác thải sinh hoạt… và hoàn toàn đạt tiêu chuẩn an toàn hàng không quốc tế. Việt Nam vốn dồi dào các nguồn nguyên liệu tái tạo như sinh khối, phụ phẩm nông nghiệp, dầu tái chế - nền tảng quan trọng để phát triển sản xuất SAF trong nước. Nếu tận dụng tốt và đầu tư công nghệ, Việt Nam không chỉ đáp ứng nhu cầu nội địa mà còn có thể xuất khẩu SAF sang các thị trường lớn như EU hay ASEAN.
Một số doanh nghiệp trong nước đã bắt đầu khởi động quá trình này. Petrolimex hợp tác với Tập đoàn Keppel nhằm nghiên cứu và triển khai giải pháp SAF đạt chuẩn quốc tế. Trong khi đó, Công ty CP Lọc hóa dầu Bình Sơn (BSR) đã xuất bán thành công lô SAF thương mại đầu tiên. Theo ông Hoàng Thanh Sơn – Trưởng ban Nghiên cứu Phát triển BSR – doanh nghiệp đã chủ động xây dựng chuỗi cung ứng khép kín từ nhập khẩu nguyên liệu, phối trộn, kiểm định chất lượng đến cung ứng trực tiếp cho các chuyến bay. Đây được coi là chuỗi cung ứng SAF hoàn chỉnh đầu tiên tại Việt Nam.
Sự tham gia của các “ông lớn” xăng dầu không chỉ giúp đa dạng hóa sản phẩm, mà còn góp phần nâng cao vị thế Việt Nam trên bản đồ công nghiệp xanh thế giới. SAF không chỉ đơn thuần là giải pháp giảm phát thải, mà còn là “tấm vé thông hành” để hàng không Việt giữ vững cạnh tranh quốc tế, khi các thị trường lớn ngày càng siết chặt tiêu chuẩn môi trường.
Để thúc đẩy tiến trình này, ngày 11/8/2025, Bộ Công Thương đã ban hành Chỉ thị số 13/CT-BCT về phát triển và ứng dụng SAF trong vận tải hàng không. Theo đó, nhiều cơ quan trực thuộc được giao nhiệm vụ cụ thể: từ hỗ trợ nhập khẩu nguyên liệu, đơn giản hóa thủ tục thông quan, nghiên cứu ưu đãi thuế, đến tìm kiếm đối tác công nghệ quốc tế. Bộ cũng khuyến khích các hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp xăng dầu, hàng không chủ động đề xuất chính sách hỗ trợ, nhằm giảm giá thành SAF và tăng khả năng cạnh tranh.
Chiến lược này cho thấy quyết tâm biến Việt Nam thành trung tâm sản xuất, cung ứng nhiên liệu hàng không bền vững cho khu vực và thế giới. Xa hơn, đây còn là bước đi then chốt trong tiến trình xây dựng nền kinh tế xanh, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu năng lượng, đồng thời khẳng định cam kết của Việt Nam trong mục tiêu giảm phát thải toàn cầu.
Trần Huyền