Việt Nam đang tiến nhanh vào giai đoạn dân số già với tốc độ thuộc hàng nhanh nhất châu Á, và đây cũng chính là thời điểm mở ra cơ hội cho “nền kinh tế bạc” - một trụ cột mới có thể góp phần giảm gánh nặng an sinh, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng chất lượng cao.
Hiện cả nước có khoảng 16,1 triệu người cao tuổi, chiếm hơn 16% dân số, và con số này dự kiến sẽ tăng lên 25,2 triệu vào năm 2069. Đến năm 2036, tỷ trọng người từ 65 tuổi trở lên sẽ đạt 14,2%, chính thức đưa Việt Nam bước vào thời kỳ dân số già.
Trong bối cảnh đó, nhu cầu đặc thù của người cao tuổi ngày càng rõ nét, từ dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe, cho tới các hoạt động văn hóa, tinh thần. Tuy nhiên, thực tế cho thấy hàng triệu người cao tuổi vẫn chưa được tiếp cận đầy đủ với các dịch vụ chăm sóc.
Cả nước mới chỉ có hơn 300 trung tâm dưỡng lão, phục vụ khoảng 11.000 người - một con số quá khiêm tốn nếu so với quy mô dân số già hóa nhanh chóng. Các cơ sở này chủ yếu tập trung tại đô thị lớn, với chi phí không hề rẻ: từ 7-10 triệu đồng mỗi tháng cho dịch vụ cơ bản, và khoảng 15 triệu đồng nếu sử dụng phòng riêng cùng chế độ chăm sóc cao cấp. Điều này khiến phần lớn gia đình khó có điều kiện để gửi gắm người thân.
Tháng 2 vừa qua, Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược quốc gia về người cao tuổi đến năm 2035, tầm nhìn 2045, nhằm đưa ra những chính sách toàn diện hơn cho nhóm dân số đặc thù này. Mục tiêu giai đoạn 2025-2030 là ít nhất một nửa số người cao tuổi có khả năng lao động sẽ có việc làm; 100.000 người được hỗ trợ học nghề, chuyển đổi nghề nghiệp; và 100.000 hộ gia đình có người cao tuổi đủ điều kiện sẽ được vay vốn ưu đãi để phát triển sản xuất, kinh doanh.
Đồng thời, mạng lưới câu lạc bộ văn hóa, thể thao và các mô hình tự giúp nhau của người cao tuổi sẽ được mở rộng trên toàn quốc, cùng với Quỹ chăm sóc và phát huy vai trò người cao tuổi tại ít nhất 80% xã, phường.
Trong lĩnh vực y tế, chiến lược đặt mục tiêu 100% người cao tuổi có thẻ bảo hiểm, 90% được chăm sóc sức khỏe ban đầu, khám định kỳ và quản lý hồ sơ theo dõi. Một nửa số bệnh viện đa khoa và chuyên khoa cấp tỉnh sẽ có khoa lão khoa hoặc phòng khám riêng dành cho người cao tuổi, bảo đảm nhu cầu điều trị phù hợp. Ngoài ra, mỗi năm phải có ít nhất 80% người cao tuổi khó khăn được tiếp cận các dịch vụ y tế, và 10.000 người không nơi nương tựa được chăm sóc tại các cơ sở trợ giúp xã hội.
Tuy nhiên, song song với những chính sách đã được hoạch định, lãnh đạo Đảng và Nhà nước cũng nhấn mạnh đến nhu cầu chăm lo đời sống tinh thần cho người cao tuổi. Tại Hội nghị quán triệt Nghị quyết Trung ương hồi giữa tháng 9, Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ rõ sự cần thiết của các giải pháp chống “cô đơn” ở người già.
Tổng Bí thư đánh giá cao mô hình trung tâm dưỡng lão ban ngày, nơi người cao tuổi có thể tham gia sinh hoạt, thể thao, văn hóa, nghệ thuật vào ban ngày và trở về nhà buổi tối. Dù đã nhiều lần được đề cập, nhưng việc triển khai vẫn còn chậm. Theo Tổng Bí thư, đây là hướng đi đúng đắn, cần sự phối hợp giữa các bộ, ngành và khuyến khích cả khu vực tư nhân tham gia.
Việt Nam đang đứng trước một ngã rẽ quan trọng: vừa đối mặt với thách thức già hóa dân số nhanh, vừa có cơ hội hình thành nền kinh tế bạc với tiềm năng lớn. Muốn làm được điều đó, không chỉ cần các chính sách y tế, an sinh, việc làm, mà còn phải chú trọng đến yếu tố tinh thần, tạo điều kiện để người cao tuổi sống khỏe, sống vui và tiếp tục đóng góp cho xã hội.
