Tăng cường phân cấp, tăng quyền tự chủ cho doanh nghiệp nhà nước
Ngày 13/5, trong phiên thảo luận tại hội trường Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, các đại biểu Quốc hội đã nhấn mạnh tầm quan trọng của minh bạch và giám sát trong dự thảo Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp.
Theo đó, dự thảo Luật Quản lý và Đầu tư vốn Nhà nước tại doanh nghiệp được xây dựng trên nền tảng các chủ trương lớn của Đảng, tiêu biểu như Nghị quyết số 12-NQ/TW về tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, Quy định số 178-QĐ/TW về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong xây dựng pháp luật, và Nghị quyết số 57-NQ/TW về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Theo cơ quan soạn thảo, Dự thảo đã kế thừa những quy định còn phù hợp của Luật Quản lý và sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp năm 2015 (Luật số 69/2014/QH13), đồng thời tiến hành sửa đổi, bổ sung nhằm khắc phục các vướng mắc phát sinh từ thực tiễn, bảo đảm sự đồng bộ và tránh chồng chéo với Luật Doanh nghiệp cũng như các luật liên quan.
Một nguyên tắc cốt lõi được nhấn mạnh trong Dự thảo là: Nhà nước thực hiện quyền và nghĩa vụ của chủ sở hữu vốn tương ứng với tỷ lệ sở hữu, không can thiệp trực tiếp vào hoạt động sản xuất, kinh doanh và quản trị điều hành của doanh nghiệp. Điều này nhằm tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm và nâng cao trách nhiệm giải trình của doanh nghiệp nhà nước.
Đáng chú ý, Dự thảo đã rút gọn khoảng 30% số thủ tục hành chính so với Luật hiện hành, tương đương với việc loại bỏ 7/24 thủ tục. Các thủ tục được đơn giản hóa bao gồm phê duyệt báo cáo tài chính, chiến lược kinh doanh 5 năm, kế hoạch sản xuất kinh doanh hằng năm, và phê duyệt quỹ tiền lương, thù lao. Đồng thời, thẩm quyền ra quyết định nhiều nội dung quan trọng được trao cho Hội đồng thành viên hoặc Chủ tịch công ty, như việc ban hành chiến lược, kế hoạch kinh doanh, huy động vốn, cho vay, và chính sách về tiền lương, thưởng cho người lao động và người quản lý.
Đặc biệt, Dự thảo cho phép doanh nghiệp huy động vốn vượt quá ba lần vốn chủ sở hữu mà không cần xin phê duyệt trước, chỉ cần thông báo cho cơ quan đại diện chủ sở hữu để thực hiện giám sát. Điều này thể hiện sự chuyển dịch từ tiền kiểm sang hậu kiểm, tạo điều kiện linh hoạt hơn cho doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh.
Phạm vi đầu tư vốn nhà nước cũng được mở rộng, bao gồm các lĩnh vực trọng điểm như phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, các địa bàn có vai trò chiến lược về quốc phòng – an ninh, và các công trình hạ tầng thiết yếu mang tầm quốc gia.
Cho ý kiến về Dự thảo Luật, Chủ tịch Quốc hội - Trần Thanh Mẫn đánh giá, Dự thảo Luật lần này đã thể hiện rõ hơn nỗ lực cải cách, tăng tính tự chủ cho doanh nghiệp, đồng thời đảm bảo quản lý hiệu quả vốn Nhà nước tại doanh nghiệp.
Nhiều điểm nghẽn cần tháo gỡ để khơi thông dòng vốn
Tại phiên thảo luận, đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà (Quảng Ninh) đã chỉ ra một số điểm nghẽn cần sớm được tháo gỡ nhằm khơi thông dòng vốn và nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước trong bối cảnh kinh tế mới.
Bà Hà bày tỏ sự đồng tình với phương án 1 tại khoản 3 Điều 18 liên quan đến nguyên tắc huy động và cho vay vốn. Theo phương án này, doanh nghiệp nhà nước được phép quyết định cho vay đối với các công ty con mà mình nắm giữ trên 50% vốn điều lệ, với điều kiện mỗi khoản vay không vượt quá 50% vốn chủ sở hữu và tổng giá trị cho vay không vượt quá phần vốn góp thực tế của doanh nghiệp.
Đại biểu cho rằng quy định này sẽ mang lại những lợi ích thiết thực cho các tập đoàn, tổng công ty nhà nước. Trước hết, nó giúp tối ưu hóa việc sử dụng nguồn vốn nhàn rỗi trong nội bộ hệ thống. Đồng thời, việc công ty mẹ chủ động thu xếp và cho vay vốn sẽ tạo điều kiện cho các công ty con tiếp cận nguồn tài chính với chi phí hợp lý hơn, do công ty mẹ thường có mức tín nhiệm và khả năng huy động vốn tốt hơn.
“Để bảo đảm các doanh nghiệp có đầy đủ cơ sở trong tổ chức thực hiện quy định này sau khi Luật được Quốc hội ban hành và có hiệu lực áp dụng, đề nghị nghiên cứu để bổ sung quy định doanh nghiệp được chủ động quyết định về nguồn vốn sử dụng để cho vay cũng như lãi suất cho vay đối với công ty con”, đại biểu Hà đề xuất.
Đồng thời, bà Hà cũng lưu ý cần xem xét bổ sung quy định để bảo đảm hoạt động cho vay vốn nội bộ này không bị điều chỉnh bởi các luật khác, ví dụ như không cần thiết phải bổ sung ngành nghề kinh doanh hoặc xin giấy phép hoạt động cho vay như các tổ chức tín dụng. Điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho các doanh nghiệp trong việc tự chủ về tài chính và hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình sản xuất kinh doanh.
Bên cạnh đó, đề cập đến quy định về chuyển nhượng dự án đầu tư và phần vốn góp của doanh nghiệp, đại biểu Hà đã chỉ ra một bất cập tại điểm b, khoản 3, Điều 20 của Dự thảo Luật. Theo quy định hiện tại, doanh nghiệp chỉ được phép chuyển nhượng cổ phần đang nắm giữ thông qua phương thức khớp lệnh hoặc thỏa thuận trên sàn giao dịch chứng khoán.
Tuy nhiên, theo đại biểu, quy định này chưa phản ánh đúng thực tiễn và không đồng bộ với các quy định hiện hành tại Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp cũng như các nghị định liên quan. Cụ thể, pháp luật hiện hành vẫn cho phép doanh nghiệp chuyển nhượng cổ phần tại các công ty niêm yết hoặc đăng ký giao dịch thông qua các phương thức như đấu giá công khai, chào bán cạnh tranh hoặc thỏa thuận ngoài sàn.
Để bảo đảm tính kế thừa và tránh gây vướng mắc cho doanh nghiệp trong quá trình thực hiện, đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà kiến nghị, bổ sung thêm một “điều khoản quét” vào điểm b khoản 3, cụ thể là “... hoặc các phương thức khác theo quy định của Chính phủ”. Sự bổ sung này sẽ tạo ra sự linh hoạt cần thiết, cho phép doanh nghiệp lựa chọn phương thức chuyển nhượng vốn phù hợp với tình hình thực tế và quy định của pháp luật, đồng thời bảo đảm tính minh bạch và hiệu quả của các giao dịch.
