Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) được triển khai tại Việt Nam từ năm 2018 với mục tiêu chiến lược nhằm phát triển kinh tế khu vực nông thôn thông qua việc nâng cao giá trị gia tăng và khả năng cạnh tranh của sản phẩm địa phương. Theo quy định hiện hành, sản phẩm OCOP được phân cấp và xếp hạng từ 1 đến 5 sao. Trong đó, các sản phẩm 3 sao đóng vai trò quan trọng trong việc khuyến khích phát triển sản phẩm ở quy mô cấp xã.
Cụ thể, theo Quyết định số 148/QĐ-TTg ngày 24/02/2023 của Thủ tướng Chính phủ về Bộ tiêu chí và quy trình đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP, trách nhiệm đánh giá và công nhận sản phẩm OCOP 3 sao đã chính thức được phân cấp về cho UBND cấp huyện. Đây là một điều chỉnh quan trọng, thể hiện sự tin tưởng và tăng cường vai trò của chính quyền cấp cơ sở.
Vai trò của cấp huyện trong tiến trình này là vô cùng then chốt, bao gồm việc tổ chức hội đồng đánh giá sản phẩm OCOP cấp huyện một cách khách quan, hỗ trợ chuyên môn sâu rộng cho doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ kinh doanh trong việc hoàn thiện hồ sơ sản phẩm theo đúng quy chuẩn, cũng như phối hợp triển khai các hoạt động xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu trong phạm vi địa bàn nhằm tạo đầu ra ổn định.
Tuy nhiên, với chủ trương cải cách hành chính mạnh mẽ, hướng tới tinh gọn bộ máy, xóa bỏ cấp huyện, việc đánh giá và quản lý sản phẩm OCOP 3 sao sẽ phải được chuyển giao sang một cơ chế mới, phù hợp với tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Ông Bùi Công Anh, Chánh Văn phòng Điều phối Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới tỉnh Thanh Hóa, cho biết: “Hiện vẫn chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể về việc phân công đơn vị phụ trách các sản phẩm OCOP đạt 3 sao. Tuy nhiên, việc giao cho cấp tỉnh quản lý có lẽ sẽ là phương án hợp lý nhất”.
Theo ý kiến của một số chuyên gia và lãnh đạo cấp cơ sở, trong bối cảnh xã phường mới đã được trao đầy đủ thẩm quyền và năng lực tương đương cấp huyện trước đây, việc giao cho xã quản lý và tổ chức cấp giấy chứng nhận sản phẩm OCOP là điều hoàn toàn hợp lý. Tuy nhiên, quá trình này vẫn cần có sự phối hợp, hỗ trợ từ các sở, ban, ngành liên quan để đảm bảo tính thống nhất và hiệu quả”.
Ông Nguyễn Quang Hùng, Chủ tịch UBND xã Cán Khê, huyện Như Thanh, cho biết: “Xét về nguyên tắc, cấp xã/phường là đơn vị gần dân nhất, am hiểu rõ đặc điểm sản phẩm của địa phương, nên việc giao quản lý và tổ chức cấp giấy chứng nhận sản phẩm OCOP là hợp lý. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều xã hiện nay vẫn còn hạn chế về chuyên môn, kinh nghiệm đánh giá sản phẩm, công bố tiêu chuẩn chất lượng hay truy xuất nguồn gốc. Đây là những yêu cầu đòi hỏi kỹ năng và nghiệp vụ chuyên sâu. Vì vậy, để phương án này phát huy hiệu quả, cần có sự hỗ trợ tích cực từ các sở, ban, ngành cũng như đầu tư bài bản vào công tác đào tạo, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ cấp xã.”
Việc xóa bỏ cấp huyện đặt ra yêu cầu sớm xác định rõ cơ quan chịu trách nhiệm quản lý sản phẩm OCOP 3 sao. Dù giao về cấp tỉnh hay cấp xã, điều quan trọng là cần có hướng dẫn cụ thể và sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, ngành để đảm bảo chương trình OCOP tiếp tục được triển khai hiệu quả và đồng bộ.
