Tận dụng “lộc biển” để phát triển làng nghề, Hợp tác xã
Nhằm phát triển nghề muối, nâng cao thu nhập cho người dân trên địa bàn tỉnh, những năm qua tỉnh Nghệ An đã chỉ đạo các địa phương, HTX đầu tư nâng cấp máy móc, trang thiết bị kỹ thuật nhằm nâng cao năng lực chế biến, tiêu thụ sản phẩm, nghiên cứu chế biến sản phẩm mới, đưa ngành chế biến muối của tỉnh là ngành chế biến muối trọng tâm của cả nước.
Tại một số địa phương như huyện Quỳnh Lưu (trước sáp nhập), UBND huyện cùng với các doanh nghiệp, HTX diêm nghiệp trên địa bàn đã đầu tư trên 9 tỷ 840 triệu đồng để đầu tư hạ tầng giao thông, nạo vét kênh mương dẫn nước, nâng cấp sửa chữa kho bãi; nạo vét kênh mương, sửa chữa đường giao thông nội đồng...
Bên cạnh đó, nhằm duy trì diện tích sản xuất, nâng cao năng suất, sản lượng sản xuất muối, tỉnh Nghệ An đã kêu gọi được một số doanh nghiệp đầu tư chế biến sâu để nâng cao hiệu quả sản xuất, đơn cử như sản phẩm muối nanosalt của công ty ABACA Việt Nam tại xã Quỳnh Văn (cũ), hay như công ty CP muối và thương mại Nghệ An…
Đặc biệt, Nghệ An khuyến khích các làng nghề, HTX chủ động liên kết giữa sản xuất và chế biến muối, phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, quy hoạch sử dụng đất và phát huy được lợi thế về điều kiện tự nhiên của các vùng sản xuất, gắn chuyển dịch cơ cấu sản xuất, chế biến với đổi mới công nghệ, đầu tư mới và cải tạo hạ tầng đồng muối.
Ngoài ra, công tác bảo tồn và phát triển nghề sản xuất muối truyền thống cũng rất được các cấp ngành quan tâm. Các HTX, làng nghề truyền thống đã từng bước giải quyết được vấn đề lao động, nâng cao đời sống cho diêm dân, đồng thời phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương theo hướng gắn việc sản xuất muối với du lịch và giữ vững an ninh quốc phòng. Qua đó đã góp phần cùng với cả nước đảm bảo an ninh Quốc gia về muối, giảm lượng muối nhập khẩu. Giữ ổn định diện tích sản xuất muối theo phương pháp phơi cát truyền thống, tạo công ăn việc làm cho lao động nông thôn có mức thu nhập trung bình trở lên so với ngành nghề khác, ổn định an ninh chính trị - xã hội ở các vùng ven biển.
Khó khăn bủa vây, đâu là giải pháp?
Bên cạnh những kết quả đạt được thì quá trình phát triển của nghề sản xuất muối và Làng nghề sản xuất muối thời gian qua vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như: diện tích sản xuất muối hàng năm đang có xu hướng giảm và chưa đạt được mục tiêu được giao, diện tích sản xuất muối sạch phát triển chậm, năng suất thấp, bấp bênh dẫn tới thu nhập người dân chưa cao, vì thế ở nhiều địa phương “diêm dân” đã không còn mặn mà với nghề làm muối.
Một yếu tố cũng có tác động rất lớn đến việc duy trì và phát triển ngành muối là công tác đầu tư cơ sở hạ tầng chưa được quan tâm đúng mức. Hệ thống giao thông đồng muối, hệ thống kênh dẫn nước biển phục vụ sản xuất chưa được đầu tư đồng bộ, hạ tầng cũ thì đã xuống cấp nghiêm trọng. Việc huy động các nguồn lực khoa học công nghệ và đầu tư cơ sở vật chất ngành muối còn nhiều hạn chế. Các mô hình khuyến diêm còn ít về số lượng, thực hiện đơn lẻ, thiếu giải pháp đồng bộ, tính thuyết phục chưa cao.
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp thu mua chế biến muối quy mô nhỏ vẫn sử dụng phương pháp sản xuất, chế biến thủ công, kỹ thuật thấp nên chưa đáp ứng được chế biến muối công nghiệp; việc liên kết giữa các doanh nghiệp còn rời rạc, chưa tạo nên liên kết ngành hàng để tạo thế mạnh cạnh tranh.
Mặc dù đã có không ít các HTX tham gia vào nghành muối trên địa bàn tỉnh, tuy nhiên hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ của đa số các HTX chưa phát huy hiệu quả, không đồng đều, chưa tạo lập được mối quan hệ bền vững dựa trên cơ chế phân bổ lợi nhuận theo chuỗi giá trị từ sản xuất tới lưu thông, giữa “Diêm dân –Hợp tác xã - Doanh nghiệp” do đó chưa hỗ trợ được nhiều cho kinh tế hộ phát triển; nhiều HTX không đủ năng lực cạnh tranh với tư thương trong hoạt động kinh doanh muối…
Trong thời gian tới, tỉnh Nghệ An sẽ tập trung đầu tư hạ tầng kỹ thuật, nhất là hệ thống giao thông, thủy lợi đồng muối đảm bảo phục vụ tốt sản xuất muối tập trung. Thực hiện các chính sách hỗ trợ diêm dân mở rộng diện tích sản xuất muối sạch, đẩy mạnh áp dụng cơ giới hóa và các công nghệ mới như trải bạt HDPE, làm chạt lọc cải tiến,... trong sản xuất, chế biến; từng bước nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả sản xuất muối.
Tiếp tục củng cố nâng cao hiệu quả hoạt động của 16 Hợp tác xã diêm nghiệp, 12 làng nghề sản xuất muối hiện có, thực hiện chính sách hỗ trợ để phát triển các dịch vụ cung cấp vật tư, tiêu thụ sản phẩm và các nhu cầu cần thiết khác của diêm dân.
Khuyến khích các doanh nghiệp chế biến đầu tư nâng cấp, áp dụng khoa học công nghệ mở rộng sản xuất, đa dạng hóa sản phẩm có chất lượng cao nhằm tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường đạt tiêu chuẩn đảm bảo an toàn thực phẩm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, hướng tới phát triển nguồn nguyên liệu sạch đạt tiêu chuẩn xuất khẩu, nâng cao giá trị sản phẩm.
Nâng cao chất lượng giá trị muối, đa dạng các sản phẩm muối gắn xây dựng thương hiệu chỉ dẫn địa lý, tham gia Chương trình OCOP, khuyến khích đầu tư chế biến sâu nhằm nâng cao giá trị các sản phẩm từ muối. Kết hợp sản xuất, chế biến kinh doanh muối với hoạt động du lịch sinh thái, chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn, phát triển làng nghề truyền thống ở nông thôn./.
