Chuyển đổi số, nền tảng cho quản lý rừng minh bạch
Trong bối cảnh đất lâm nghiệp của Hải Phòng phân bố tại nhiều khu vực có địa hình phức tạp, việc ứng dụng công nghệ thông tin đã trở thành giải pháp then chốt. Để thực hiện tốt công tác quản lý, Chi cục Kiểm lâm Hải Phòng đã tập trung xây dựng một hệ thống dữ liệu số hóa đồng bộ, cho phép cán bộ dễ dàng đối chiếu, kiểm tra thông tin về quy hoạch rừng, hiện trạng sử dụng đất và thẩm định các dự án kinh tế liên quan.
Hệ thống này không chỉ nâng cao tính chính xác và minh bạch trong quản lý mà còn thay đổi căn bản tư duy làm việc của đội ngũ cán bộ kiểm lâm.
Việc khai thác dữ liệu trực tuyến giúp giảm thiểu đáng kể số lần phải tiếp cận trực tiếp các khu rừng sâu, hiểm trở, từ đó đảm bảo an toàn, tiết kiệm thời gian và nâng cao rõ rệt hiệu suất công việc. Qua đó, công nghệ đã giúp Hải Phòng vượt qua một trong những bất cập lớn nhất là sự thiếu chính xác của các bản đồ và dữ liệu công bố hiện trạng rừng hằng năm trước đây.
Theo thông tin từ Chi cục Kiểm lâm TP Hải Phòng, trong môi trường địa hình phức tạp và hiểm trở, đặc biệt tại khu vực đồi núi đá vôi của quần đảo Cát Bà, thiết bị bay không người lái (Drone) đã được đưa vào sử dụng như một công cụ giám sát vô cùng hiệu quả.
Các thiết bị này được sử dụng để chụp ảnh viễn thám, lập bản đồ số hóa với chi phí thấp hơn, đồng thời tăng cường tuần suất và độ chính xác trong việc kiểm tra. Hình ảnh có độ phân giải cao từ Drone giúp lực lượng chức năng nhanh chóng phát hiện các dấu hiệu vi phạm như xâm canh, xâm lấn, hoặc chặt phá rừng trái phép từ xa, trước khi chúng kịp gây hậu quả nghiêm trọng.
Nhằm đảm bảo công tác giám sát đa chiều, các tổ cộng đồng bảo vệ rừng và cán bộ kiểm lâm đã được trang bị máy định vị GPS và sử dụng các ứng dụng di động thông minh (như Smart) trong mỗi chuyến tuần tra.
Thay vì mang theo bản đồ giấy, la bàn hay ghi chép thủ công, mọi thông tin về tuyến đường đi, vị trí phát hiện bẫy thú, dấu vết động vật hoang dã hay nguy cơ cháy rừng đều được số hóa, cập nhật tức thì lên hệ thống. Điều này không chỉ giúp thu thập dữ liệu hiện trường nhanh chóng, chính xác mà còn tạo cơ sở báo cáo, phối hợp xử lý kịp thời giữa các đơn vị.
Bên cạnh đó, việc áp dụng công nghệ Viễn thám kết hợp hệ thống thông tin địa lý (GIS) cho phép giám sát toàn diện diễn biến rừng trên phạm vi rộng. Các phần mềm cảnh báo cháy rừng dựa trên dữ liệu vệ tinh (Hotspot) còn được tích hợp để thông báo ngay lập tức khi phát hiện điểm cháy, liên kết với Google Maps để chỉ đường, giúp lực lượng kiểm lâm rút ngắn thời gian tiếp cận hiện trường và triển khai phương án chữa cháy.
Bảo vệ vững chắc tài nguyên rừng
Được biết, sau khi sáp nhập với tỉnh Hải Dương, Chi cục Kiểm lâm Hải Phòng được tổ chức lại theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp hơn gồm: 2 phòng chuyên môn, nghiệp vụ và 5 đơn vị trực thuộc đảm nhiệm quản lý toàn bộ 33.096,14 ha rừng và đất lâm nghiệp với tỷ lệ che phủ đạt 6,48% diện tích tự nhiên của thành phố; phân bố tại 35 xã, phường, đặc khu.
Là người nghiên cứu và đưa vào hoạt động thực tiễn những phương pháp quản lý, bảo vệ rừng trong thời đại công nghệ số như: Sử dụng thiết bị bay không người lái chi phí thấp trong xây dựng bản đồ dữ liệu số hóa bằng phương pháp hệ thống lưới tiêu ảnh kiểm soát mặt đất; Sử dụng phần mềm kiểm tra, kiểm soát lâm sản gỗ và điều tra rừng trên điện thoại di động; Sử dụng phần mềm tìm kiếm, tra cứu thông tin động vật hoang dã và chế tài xử lý vi phạm trong công tác bảo vệ động vật hoang dã…đạt nhiều giải thưởng tại các Hội thi sáng tạo kỹ thuật công nhân lao động thành phố Hải Phòng trong nhiều năm liền.
Anh Đỗ Tuấn Anh, Kiểm lâm viên thuộc Chi cục Kiểm lâm Hải Phòng cho biết, trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp và sự tác động của con người trong công cuộc phát triển kinh tế xã hội hiện nay, quỹ đất rừng đang dần bị thu hẹp, tình trạng suy thoái tài nguyên rừng ngày càng nghiêm trọng. Do đó, việc bảo vệ và quản lý rừng một cách hiệu quả đã trở thành nhiệm vụ cấp thiết.
Theo anh Tuấn Anh, một thập kỷ trở lại đây, đánh dấu từ thời điểm tổng điều tra, kiểm kê rừng toàn quốc giai đoạn 2014-2016, công tác quản lý bảo vệ rừng trên toàn quốc nói chung và trên địa bàn thành phố nói riêng đã chuyển mình mạnh mẽ, thay đổi từ hình thức giám sát thủ công, khảo sát truyền thống sang việc ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT). Từ đơn giản, như việc sử dụng các loại máy laser để đo chiều cao của cây rừng thay cho các công cụ thước, sào; sử dụng các loại máy định vị cầm tay, điện thoại di động để điều hướng, xác định vị trí trong quá trình kiểm tra ngoại nghiệp thay cho các loại bản đồ giấy, la bàn. Đến phức tạp hơn, như ứng dụng hệ thống thông tin địa lý, vệ tinh viễn thám, sử dụng các thiết bị bay không người lái (UAV) với các công nghệ cảm biến LiDAR, camera đa phổ hay camera ảnh nhiệt tạo nên một hệ thống vận hành thống nhất, thông suốt từ Chi cục đến Kiểm lâm cơ sở.
Chia sẻ với PV Tạp chí Doanh nghiêp và Kinh tế xanh, đại diện Chi cục Kiểm lâm Hải Phòng nhận định: “CNTT ngày càng trở nên quan trọng, luôn tồn tại, phát triển và là một phần không thể thiếu của con người. Tuy nhiên, dù có phát triển đến đâu, công nghệ cũng không thay thế vai trò của con người mà chỉ hỗ trợ và nâng cao hiệu quả công việc. Giá trị thực sự của CNTT chỉ được phát huy khi có sự tham gia và định hướng đúng đắn từ con người. Một hệ thống công nghệ mạnh mẽ sẽ trở nên vô ích nếu không được vận hành bởi những con người có tâm huyết và trách nhiệm. Do đó, mấu chốt của việc ứng dụng CNTT không hẳn là vấn đề của CNTT mà cần chú trọng vào việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, vừa có năng lực sử dụng công nghệ, vừa có đạo đức và trách nhiệm để đảm bảo quản lý hiệu quả và bền vững”.
Có thể nói, trong giai đoạn chuyển đổi số của ngành lâm nghiệp, Chi cục Kiểm lâm Hải Phòng đã trở thành một trong những đơn vị tiên phong ứng dụng khoa học, công nghệ vào quản lý rừng hiện đại. Mặc dù vẫn còn những thách thức về tính đồng nhất của dữ liệu, nhưng bước đầu đã mang lại những thành quả đáng ghi nhận, giúp bảo vệ vững chắc diện tích rừng, đóng góp vào mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội và ứng phó biến đổi khí hậu.
Với tầm nhìn phát triển lâm nghiệp gắn với kinh tế xanh, Chi cục Kiểm lâm Hải Phòng cũng đã và đang phối hợp triển khai nhiều mô hình hợp tác mới: Rừng gắn với du lịch sinh thái, rừng cộng đồng, và trồng cây ven biển thích ứng biến đổi khí hậu. Các doanh nghiệp, trường học, tổ chức xã hội được khuyến khích tham gia hoạt động “Trồng cây vì tương lai”, “Tái sinh rừng ngập mặn”, góp phần đưa hình ảnh người kiểm lâm gần gũi hơn với cộng đồng.
Trong tương lai, việc tiếp tục đầu tư vào công nghệ, đặc biệt là nghiên cứu và ứng dụng sâu hơn trí tuệ nhân tạo (AI) trong phân tích dữ liệu viễn thám để nhận diện các nguy cơ tiềm ẩn, cùng với việc nâng cao năng lực làm chủ công nghệ cho đội ngũ cán bộ, sẽ là chìa khóa để Hải Phòng giữ vững và phát huy giá trị của rừng một cách bền vững nhất.
