Hướng đi mới nâng tầm nông nghiệp Tây Nguyên
Việc đưa công nghệ số vào canh tác không chỉ thay đổi phương thức sản xuất mà còn giúp nông dân Ea Knuếc thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu, thiếu hụt lao động và các yêu cầu truy xuất nguồn gốc ngày càng chặt chẽ của thị trường.
Giải pháp được nhiều hộ áp dụng nhất tại Ea Knuếc hiện nay là hệ thống tưới nhỏ giọt kết hợp cảm biến độ ẩm đất. Các cảm biến được bố trí dưới tán cây liên tục đo độ ẩm và truyền dữ liệu về điện thoại. Chủ vườn chỉ cần điều khiển tưới, ngừng tưới từ xa qua ứng dụng, thay vì phải thuê nhiều nhân công như trước.
Nhờ có thông số cụ thể, việc tưới nước trở nên chính xác theo từng giai đoạn ra hoa, đậu trái hay nuôi trái. Theo tính toán của nhiều hộ, hệ thống đã giúp tiết kiệm 20–40% lượng nước và cắt giảm đáng kể chi phí lao động.
Song song đó, các trạm quan trắc môi trường tự động cũng được đầu tư tại nhiều vườn lớn. Trạm liên tục ghi nhận nhiệt độ, độ ẩm không khí, lượng mưa, gió… giúp nông dân phát hiện sớm nguy cơ phát sinh bệnh như thối rễ, nứt thân hay cháy lá. Nhờ chủ động phòng bệnh, lượng thuốc bảo vệ thực vật được giảm rõ rệt, chất lượng trái đáp ứng tốt hơn tiêu chuẩn xuất khẩu.
Nhiều nông dân trẻ tại địa phương còn sử dụng thiết bị bay không người lái (drone) để phun phân, phun thuốc, vừa tiết kiệm thời gian, vừa hạn chế tiếp xúc hóa chất. Đây cũng là lực lượng năng động góp phần đưa công nghệ vào đồng ruộng nhanh hơn.
Theo Chủ tịch Hội Nông dân xã Ea Knuếc Nguyễn Thị Cẩm Loan, mô hình “Dân vận số vườn cây sầu riêng” là hoạt động thiết thực nhằm giúp hội viên nông dân và người dân trồng cây sầu riêng ứng dụng công nghệ số để quản lý sản xuất, truy xuất nguồn gốc, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.
Qua đó phát huy vai trò của Hội Nông dân trong công tác dân vận khéo gắn với chuyển đổi số trong nông nghiệp; tăng sự gắn kết giữa chính quyền – mặt trận – doanh nghiệp – nông dân, góp phần xây dựng nông thôn mới thông minh.
Việc ứng dụng công nghệ số trong canh tác sầu riêng và gắn mã QR cho từng vườn sẽ tạo nền tảng quan trọng cho việc xây dựng và quảng bá thương hiệu sầu riêng Ea Knuếc; kết nối cung - cầu cho sản phẩm sầu riêng Ea Knuếc qua các nền tảng số, sàn thương mại điện tử. Qua đó nâng cao hiệu quả quản lý canh tác theo các tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, mã số vùng trồng; đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng và các thị trường xuất khẩu.
Thông qua từng mã QR được gắn trên cây, người tiêu dùng và các đối tác có thể truy xuất toàn bộ vòng đời của sản phẩm, từ thông tin về vùng trồng, quá trình chăm sóc, bón phân, thu hoạch đến quá trình vận chuyển và phân phối. Công nghệ này đảm bảo tính minh bạch, an toàn và không thể thay đổi của dữ liệu, giúp chống lại gian lận thương mại và tạo dựng niềm tin vững chắc cho người tiêu dùng
Không chỉ có lợi cho doanh nghiệp, người tiêu dùng, hệ thống truy xuất nguồn gốc còn giúp các cơ quan quản lý nhà nước kiểm soát chặt chẽ, theo dõi chất lượng, điều kiện an toàn thực phẩm của cơ sở sản xuất, kinh doanh. Bên cạnh đó, nhờ áp dụng công nghệ, tiêu chuẩn quản lý và hệ thống dữ liệu để ghi nhận, theo dõi hành trình của sản phẩm từ nguyên liệu đầu vào, khâu sản xuất, vận chuyển, phân phối cho tới tay người tiêu dùng nên có thể dễ dàng truy vết, xử lý khi có vấn đề phát sinh.
Nhật ký điện tử và truy xuất nguồn gốc: Chìa khóa vào thị trường xuất khẩu
Một thay đổi quan trọng trong quá trình hiện đại hóa tại Ea Knuếc là việc ứng dụng nhật ký điện tử và mã QR truy xuất nguồn gốc. Thay vì ghi chép thủ công, mọi dữ liệu về phân bón, lịch tưới, phun thuốc, thời điểm thu hoạch… đều được cập nhật lên ứng dụng. Hệ thống tự động lưu trữ, giúp chủ vườn dễ dàng cung cấp hồ sơ khi làm việc với doanh nghiệp thu mua.
Đây là tiêu chí bắt buộc để được cấp mã số vùng trồng – điều kiện quan trọng nhằm đưa sầu riêng Ea Knuếc vào thị trường Trung Quốc và nhiều thị trường khó tính khác. Đại diện Hợp tác xã Nông nghiệp – Dịch vụ Ea Knuếc cho biết việc áp dụng nhật ký điện tử đã giúp số lượng vườn đạt chuẩn tăng đáng kể, đồng thời giá bán cũng cao hơn nhờ minh bạch nguồn gốc.
Không chỉ phục vụ xuất khẩu, việc ghi chép minh bạch còn giúp nông dân đánh giá lại hiệu quả đầu tư từng vụ, tối ưu lượng phân, thuốc, từ đó giảm chi phí sản xuất và cải thiện lợi nhuận.
Những năm gần đây, Sở KH-CN Đắk Lắk đã và đang đẩy mạnh việc ứng dụng truy xuất nguồn gốc, đặc biệt tập trung hỗ trợ triển khai giải pháp truy xuất nguồn gốc cho các sản phẩm chủ lực của tỉnh như mật ong, cà phê bột, hạt tiêu, hạt điều… Trong đó, Sở đã phối hợp với các đơn vị liên quan hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã trên địa bàn ứng dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc có dán tem QR code và cấp tem xác thực truy xuất nguồn gốc. Với phần mềm truy xuất nguồn gốc và tem QR code được cấp, các đơn vị sản xuất, kinh doanh xây dựng kho dữ liệu, cập nhật thông tin về nguồn gốc hàng hóa lên hệ thống và dán mã QR lên sản phẩm trước khi cung ứng ra thị trường...
Thực tế những năm gần đây, tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng diễn biến phức tạp, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi người tiêu dùng, sức khỏe cộng đồng cũng như uy tín doanh nghiệp. Vì vậy, hoạt động truy xuất nguồn gốc được xem là giải pháp then chốt, đóng vai trò “lá chắn” bảo vệ thị trường, nâng cao niềm tin xã hội.
Việc ứng dụng công nghệ số tại Ea Knuếc mới chỉ là bước khởi đầu. Trong thời gian tới, địa phương đang phối hợp doanh nghiệp để triển khai dự báo thời tiết vi mô theo vùng trồng, hệ thống camera AI nhận diện sâu bệnh, nền tảng blockchain trong quản lý chuỗi cung ứng.
Nếu được triển khai đồng bộ, Ea Knuếc hoàn toàn có thể trở thành mô hình nông nghiệp số kiểu mẫu của Đắk Lắk nơi nông dân làm chủ công nghệ, sản xuất hiệu quả hơn và đưa trái sầu riêng vươn xa trên thị trường quốc tế.
