Sự đổi mới này không chỉ giúp nâng cao giá trị trái sầu riêng Ea Knuếc mà còn mở ra hướng đi bền vững cho người nông dân trong bối cảnh nông nghiệp số ngày càng trở thành xu thế tất yếu.
Chuyển đổi số nhu cầu tất yếu trong sản xuất nông nghiệp hiện đại
Thị trường sầu riêng xuất khẩu, đặc biệt là Trung Quốc, ngày càng đòi hỏi cao về hồ sơ truy xuất nguồn gốc và quy trình canh tác minh bạch. Không chỉ yêu cầu mã số vùng trồng, mà từng vườn phải có dữ liệu rõ ràng về phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, nguồn nước, thời điểm thu hoạch… Những yêu cầu này khiến phương thức canh tác theo kinh nghiệm truyền thống không còn phù hợp.
Tại Ea Knuếc (tỉnh Đắk Lắk), nhận thấy nhu cầu thay đổi là điều tất yếu, chính quyền địa phương, các hợp tác xã nông nghiệp và doanh nghiệp công nghệ đã phối hợp triển khai nhiều giải pháp số hóa sản xuất. Trong đó, gắn mã QR cho từng vườn sầu riêng là bước đi quan trọng để tạo “căn cước số” cho mỗi khu vực canh tác, giúp kiểm soát chặt chẽ quy trình chăm sóc và đảm bảo tiêu chuẩn xuất khẩu.
Mỗi vườn cây sau khi được thẩm định đạt yêu cầu sẽ được cấp một mã QR duy nhất. Mã này chứa toàn bộ thông tin liên quan tới quá trình sản xuất, từ chủ sở hữu, giống cây, diện tích, mật độ trồng, đến lịch sử bón phân, phun thuốc, tưới nước, kết quả kiểm tra đất, nước và thời điểm thu hoạch.
Các dữ liệu được cập nhật thông qua ứng dụng nhật ký điện tử. Chủ vườn chỉ cần nhập thông tin mỗi lần bón phân, tưới nước hoặc phun thuốc; hệ thống sẽ tự động tổng hợp thành một hồ sơ truy xuất nguồn gốc hoàn chỉnh. Đây là thay đổi lớn so với cách ghi chép thủ công vốn dễ thất lạc hoặc sai lệch.
Khi doanh nghiệp thu mua hoặc đoàn kiểm tra đến đánh giá, họ chỉ cần quét mã QR bằng điện thoại. Toàn bộ thông tin về vườn cây lập tức hiển thị rõ ràng, minh bạch, giúp rút ngắn quá trình kiểm tra và nâng cao niềm tin đối với sản phẩm của Ea Knuếc. Việc gắn mã QR không chỉ phục vụ mục đích truy xuất mà còn giúp nông dân thay đổi tư duy và cách làm nông nghiệp.
Anh Y., hộ trồng sầu riêng tại Ea Knuếc, chia sẻ: “Trước đây ghi chép bằng sổ dễ bị thiếu, nhưng từ khi dùng nhật ký điện tử, tôi theo dõi được mọi hoạt động chăm sóc. Có mã QR, vườn mình minh bạch, doanh nghiệp thu mua cũng tin tưởng hơn”.
Nhờ dữ liệu rõ ràng, người dân đánh giá được hiệu quả từng vụ, tối ưu lượng phân – thuốc và hạn chế tình trạng dư lượng vượt ngưỡng. Đây là yếu tố quan trọng giúp trái sầu riêng Ea Knuếc đạt chất lượng ổn định và có khả năng cạnh tranh cao hơn trong thị trường xuất khẩu.
Hệ thống thông minh vùng trồng nâng tầm giá trị, hướng đến vùng nông nghiệp số kiểu mẫu của Tây Nguyên
Song song với gắn mã QR, Ea Knuếc cũng đẩy mạnh ứng dụng các thiết bị IoT vào sản xuất.
Nhiều hộ dân đã lắp đặt hệ thống tưới nhỏ giọt kết hợp cảm biến độ ẩm đất. Hệ thống giúp cung cấp nước chính xác theo nhu cầu của cây ở từng giai đoạn, đồng thời tiết kiệm từ 20–40% lượng nước so với tưới truyền thống. Chỉ với vài thao tác trên điện thoại, chủ vườn có thể điều khiển tưới từ xa, giảm đáng kể chi phí nhân công.
Bên cạnh đó, các trạm quan trắc môi trường được đặt tại một số vùng trồng lớn nhằm theo dõi liên tục nhiệt độ, độ ẩm không khí, lượng mưa và tốc độ gió. Từ các thông số này, nông dân có thể chủ động điều chỉnh tưới nước, che chắn hoặc phòng bệnh kịp thời, đặc biệt trong giai đoạn cây ra hoa, đậu trái vốn rất nhạy cảm.
Một số hộ trẻ còn sử dụng máy bay không người lái (drone) để phun phân và phun thuốc. Việc này giúp phân bổ đều, tiết kiệm thời gian và hạn chế tiếp xúc hóa chất, một lợi ích đáng kể đối với sức khỏe người lao động.
Đối với các doanh nghiệp thu mua, mã QR giúp rút ngắn thời gian kiểm tra và hạn chế rủi ro về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Hồ sơ truy xuất rõ ràng cũng giúp doanh nghiệp tự tin khi làm việc với đối tác nước ngoài.
Các vườn có đầy đủ nhật ký điện tử và mã QR thường được ưu tiên thu mua và có giá cao hơn so với vườn không có hồ sơ. Điều này tạo động lực để các hộ dân tiếp tục áp dụng công nghệ vào chăm sóc và quản lý vườn.
Nhờ triển khai đồng bộ, Ea Knuếc đang dần trở thành điểm sáng trong chuyển đổi số nông nghiệp của huyện Krông Pắc. Số lượng vườn đạt điều kiện đăng ký mã số vùng trồng ngày càng tăng, mở ra cơ hội vươn xa cho trái sầu riêng địa phương.
Trong thời gian tới, Ea Knuếc đặt mục tiêu tiếp tục hoàn thiện hạ tầng số cho nông nghiệp. Địa phương dự kiến phối hợp doanh nghiệp triển khai hệ thống dự báo sâu bệnh bằng trí tuệ nhân tạo (AI), camera giám sát tán cây và ứng dụng blockchain trong quản lý chuỗi cung ứng.
Khi các dữ liệu về tưới, phân bón, môi trường và truy xuất được đồng bộ trên một nền tảng chung, Ea Knuếc sẽ hình thành vùng trồng số hóa hoàn chỉnh, nơi nông dân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý cùng khai thác dữ liệu để ra quyết định chính xác hơn. Việc gắn mã QR truy xuất nguồn gốc và ứng dụng công nghệ số vào canh tác đã giúp Ea Knuếc bước những bước quan trọng trong hành trình hiện đại hóa nông nghiệp. Với sự đồng hành của chính quyền, sự mạnh dạn của nông dân và sự hỗ trợ của doanh nghiệp, vùng sầu riêng Ea Knuếc đang đứng trước cơ hội lớn để trở thành vùng trồng kiểu mẫu, hướng tới xuất khẩu bền vững và tạo dựng thương hiệu trên thị trường quốc tế.
