Bước ngoặt mở ra sự phát triển mới
Ngày 30/6/2025, tại TP Thanh Hóa, UBND tỉnh tổ chức Lễ công bố Nghị quyết số 1686/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc dừng cấp hành chính huyện, đồng thời kiện toàn mô hình chính quyền hai cấp. Việc chuyển từ ba cấp (tỉnh – huyện – xã) sang hai cấp (tỉnh – xã/phường) là bước chuyển lớn, đánh dấu một giai đoạn mới trong tiến trình cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước tại Việt Nam.
Riêng tại Thanh Hóa, việc giải thể đồng loạt 26 Đảng bộ cấp huyện, chuyển giao quyền hạn trực tiếp cho 166 Đảng bộ xã, phường là một sự kiện mang tính chất lịch sử. Đây không chỉ là tổ chức lại hệ thống chính trị, mà còn là minh chứng rõ nét cho xu hướng chuyển giao quyền lực “từ dưới lên”, tăng cường tính tự chủ, chủ động và trách nhiệm của chính quyền cơ sở.
Theo lãnh đạo Tỉnh ủy Thanh Hóa, việc tinh giản bộ máy không chỉ là giảm đầu mối để tiết kiệm ngân sách mà hướng đến xây dựng một hệ thống quản trị linh hoạt, gọn nhẹ, hiệu quả. Nhiều phòng ban trung gian trước đây vốn gây nên tình trạng chồng chéo và trì trệ nay được sắp xếp lại, giúp tăng cường phối hợp trực tiếp giữa cấp tỉnh và xã/phường.
Việc xóa bỏ cấp huyện đồng thời tác động lớn đến hệ thống sự nghiệp công lập. Các trung tâm y tế, trường học, thiết chế văn hóa vốn thuộc cấp huyện được rà soát, tái tổ chức và chuyển giao về cho xã/phường có đủ năng lực, hoặc trực tiếp do tỉnh quản lý. Điều này không chỉ nâng cao hiệu quả điều hành, mà còn giảm độ trễ trong việc phục vụ người dân.
Đặc biệt, Thanh Hóa đã có kế hoạch tận dụng lại hạ tầng hành chính cũ. Nhiều trụ sở cấp huyện sau khi giải thể sẽ được chuyển công năng thành trường học, trung tâm văn hóa, trụ sở công an, hoặc đơn vị sự nghiệp công. Các công trình hiện đại từng được đầu tư hàng chục tỷ đồng không bị bỏ hoang mà trở thành tài sản công phục vụ sự phát triển vùng sâu, vùng xa, nơi điều kiện tiếp cận dịch vụ công còn hạn chế.
Trong giai đoạn chuẩn bị đầu năm 2025, tỉnh Thanh Hóa cũng đã chủ động dừng trên 200 hồ sơ đầu tư xây dựng trụ sở cấp huyện, tiết kiệm hàng trăm tỷ đồng ngân sách. Đây là kết quả rõ ràng cho thấy hiệu quả ban đầu của quá trình cải cách bộ máy hành chính.
Dừng để tiến xa hơn
Thanh Hóa giống như nhiều địa phương khác trên cả nước. Bước vào giai đoạn chuyển đổi với không ít tâm lý lo ngại, nhất là ở những vùng sâu, vùng xa, nơi lâu nay cấp huyện vẫn đóng vai trò “trung gian điều phối”. Tuy nhiên, nhờ sự chuẩn bị nghiêm túc, quyết liệt và đồng bộ, quá trình chuyển đổi đã diễn ra suôn sẻ và mang lại nhiều tín hiệu tích cực.
Một trong những điểm nổi bật là việc tổ chức vận hành “thử nghiệm” mô hình mới trước khi chính thức thực thi. Trong 7 ngày (18–25/6), toàn bộ xã/phường trong tỉnh được yêu cầu xử lý các tình huống mô phỏng như thiên tai, giải quyết đơn thư, điều hành trường học, quản lý an sinh xã hội, xử lý dịch bệnh học đường… Kết quả cho thấy: gần 95% tình huống được xử lý kịp thời, đúng quy định, không xảy ra gián đoạn do thiếu vắng vai trò trung gian của cấp huyện.
Phó Giáo sư Đoàn Văn Trường (SN 1989), Phó Bí thư Tỉnh Đoàn Thanh Hóa, vừa được bổ nhiệm làm Bí thư Đảng ủy xã Pù Nhi (huyện Mường Lát cũ) cho biết: “Ban đầu cán bộ chúng tôi rất lo vì cấp huyện từng là nơi hỗ trợ rất nhiều. Nhưng khi được tập huấn kỹ và vận hành thử, chúng tôi nhận ra mình có thể làm được, thậm chí làm tốt hơn nếu được giao quyền đầy đủ và có cơ chế phối hợp chặt chẽ từ tỉnh. Giờ đây chúng tôi không còn là ‘cánh tay nối dài’ mà là người trực tiếp ra quyết định.”
Bên cạnh đó, tỉnh cũng nâng chuẩn cán bộ xã/phường nhằm đáp ứng yêu cầu mới. Các chủ tịch xã/phường đều phải có trình độ đại học, tối thiểu 5 năm kinh nghiệm công tác trong bộ máy chính quyền. Đồng thời, Thanh Hóa cũng đã ban hành quy chế đánh giá cán bộ dựa vào kết quả công việc, thay cho lối đánh giá theo thâm niên hay hình thức.
Không chỉ thay đổi về con người, chuyển đổi hành chính lần này còn là thời cơ để thúc đẩy chuyển đổi số. Mỗi xã/phường đều được đầu tư hệ thống quản lý văn bản điện tử, phần mềm số hóa dân cư, và được kết nối trực tuyến với các sở ngành cấp tỉnh. Quy trình xử lý hồ sơ hành chính được rút ngắn, minh bạch và hạn chế tình trạng nhũng nhiễu. Đây được xem là một bước đột phá trong việc xây dựng “chính quyền điện tử” sát dân, phục vụ dân.
Việc dừng cấp huyện từ 1/7 không phải là thay đổi riêng của Thanh Hóa mà là chủ trương thống nhất trên phạm vi toàn quốc. Tuy nhiên, tại một tỉnh có địa bàn rộng, dân số gần 4 triệu người, với nhiều khu vực miền núi, vùng sâu thì quá trình chuyển đổi này mang ý nghĩa đặc biệt, vừa là thách thức, vừa là cơ hội để tỉnh định hình lại mô hình quản trị phù hợp hơn với bối cảnh mới.
Theo lãnh đạo tỉnh Thanh Hóa, sau 6 tháng chuẩn bị với hàng chục hội nghị, lớp tập huấn, kiểm tra cơ sở vật chất, nhân lực… các xã/phường đều sẵn sàng tiếp nhận vai trò mới. Đồng thời, các sở, ngành cấp tỉnh cũng đã được “thiết kế lại” quy trình làm việc để rút ngắn khoảng cách và tăng khả năng tương tác trực tiếp với cơ sở.
Thanh Hóa cũng đang hoàn thiện các quy hoạch phân khu, nhằm xác định vai trò của từng xã/phường trong mạng lưới phát triển kinh tế - xã hội mới. Một số xã lớn có thể trở thành trung tâm liên vùng, đóng vai trò điều phối dịch vụ công và thu hút đầu tư nhỏ lẻ – điều trước đây thuộc về cấp huyện.
Có thể thấy, giải thể cấp huyện không chỉ là một quyết định hành chính, mà là một bước tiến quan trọng trong tiến trình cải cách bộ máy nhà nước. Việc dừng cấp huyện là khởi đầu cho một mô hình bộ máy hiện đại, linh hoạt và trực tiếp phục vụ người dân một cách thực chất hơn.
