Toàn tỉnh Nghệ An hiện có 449 chủ thể tham gia chương trình "Mỗi xã một sản phẩm" (OCOP), gồm các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ sản xuất kinh doanh. Trong đó, chủ thể là các hợp tác xã, tổ hợp tác là 194 (chiếm khoảng 43%). Điểm đáng chú ý là hơn 65% sản phẩm OCOP đã hoàn thiện bao bì, nhãn mác, truy xuất nguồn gốc và có đăng ký nhãn hiệu. Điều này không chỉ đáp ứng yêu cầu của thị trường mà còn khẳng định tính chuyên nghiệp và bài bản trong xây dựng sản phẩm.
Đòn bẩy từ chính quyền 2 cấp
Tính đến giữa tháng 8/2025, Nghệ An có 743 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên. Tính theo 130 xã, phường mới sáp nhập hiện nay, mỗi xã trung bình có hơn 5,7 sản phẩm. Đây là một con số ấn tượng, khẳng định bước tiến vững chắc trong việc nâng tầm nông sản và sản phẩm bản địa trên địa bàn Nghệ An.
Tuy nhiên, việc triển khai chương trình OCOP vẫn còn những rào cản lớn như thiếu sự kết nối chặt chẽ giữa các cấp chính quyền và các cơ quan chức năng. Các chương trình hỗ trợ vẫn chưa thực sự được triển khai hiệu quả, và đôi khi thiếu sự đồng bộ trong công tác chỉ đạo. Điều này dẫn đến việc các cơ sở sản xuất và người dân chưa nhận thức đầy đủ về các cơ chế hỗ trợ của chính phủ và gặp khó khăn trong việc tiếp cận các nguồn lực cần thiết.
Việc sáp nhập chính quyền 2 cấp, mở rộng quy mô địa bàn không chỉ giúp sản phẩm OCOP duy trì nguồn cung ổn định mà còn tạo điều kiện để chính quyền cơ sở phát huy vai trò kết nối, đồng hành cùng các chủ thể trong quá trình phát triển sản phẩm.
Theo ông Nguyễn Văn Hằng - Phó Chi cục trưởng Chi cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn Nghệ An thì việc thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp giúp các xã, phường mới mở rộng quy mô sản xuất, đảm bảo nguồn nguyên liệu và thúc đẩy hình thành sản phẩm mới.
Đặc biệt, cải cách thủ tục hành chính cũng đã tạo được bước chuyển mạnh mẽ, trước đây hồ sơ OCOP của các chủ thể phải qua nhiều khâu từ xã, huyện rồi mới lên tỉnh chấm duyệt, đặc biệt là các sản phẩm tiềm năng trên 4 - 5 sao; nay xã, phường sẽ gửi hồ sơ trực tiếp lên tỉnh thẩm định, rút ngắn thời gian, chi phí…
Việc thay đổi, nâng cao quy mô, quy trình sản xuất trong tình hình mới để có sự thích ứng linh hoạt với thời kỳ mới là điều cần thiết và bắt buộc với các cơ sở sản xuất, kinh doanh các sản phẩm OCOP nếu muốn tồn tại và phát triển bền vững.
Cầu nối để OCOP vươn xa
Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp tổng hợp Đồng Tâm (xã Quỳnh Vinh, thị xã Hoàng Mai cũ- nay là thôn 9, phường Hoàng Mai) có đến 9 sản phẩm đạt OCOP 3 sao như: tinh bột nghệ, viên nghệ mật ong, viên cà gai leo, viên hà thủ ô đỏ, tinh bột sắn dây nguyên chất, tinh bột sắn dây chanh leo… Đây được xem là một trong những đơn vị sản xuất, chế biến các sản phẩm nông sản tiêu biểu của tỉnh Nghệ An với hệ thống trang thiết bị hiện đại, có vùng trồng nguyên liệu và đầu ra ổn định.
Bà Lê Thị Hữu - Phó Giám đốc phụ trách kinh doanh Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp tổng hợp Đồng Tâm cho biết, 9 sản phẩm OCOP của hợp tác xã đã có mặt trên 34 tỉnh thành khắp cả nước, các gian hàng thương mại điện tử và 2 siêu thị lớn tại Lào, khẳng định được vị thế và thương hiệu của từng sản phẩm.
Nắm bắt được những lợi thế về đất đai, thổ nhưỡng của địa phương và quyết tâm làm giàu trên chính mảnh đất quê hương, năm 2014 Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp tổng hợp Đồng Tâm ra đời. Ngay sau khi thành lập, HTX đã mạnh dạn đầu tư xây dựng nhà xưởng, máy móc, trang thiết bị hiện đại nhằm tận dụng lợi thế của địa phương để phát triển kinh tế, bao tiêu sản phẩm cho bà con nông dân và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao cho người tiêu dùng.
Để các sản phẩm làm ra đạt chất lượng, hàng năm Hợp tác xã đều bỏ vốn đầu tư cho người dân địa phương trồng sau đó thu mua về chế biến. Các khâu sản xuất đều được xây dựng khép kín và đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Trung bình mỗi mùa thu hoạch, hợp tác xã thu mua cho bà con hàng trăm tấn nông sản các loại. Tuy nhiên, trồng nghệ và sắn dây chủ yếu theo mùa vụ, chưa đại trà, hợp tác xã luôn phải đứng trước thực trạng cung không đủ cầu.
“Sau sáp nhập diện tích lớn hơn, hợp tác xã mong muốn chính quyền địa phương tuyên truyền, vận động, tạo điều kiện để bà con nông dân tập trung mở rộng diện tích trồng nghệ, sắn dây, cây hoè…đảm bảo sản lượng cung ứng ra thị trường. Hợp tác xã cũng đang rà soát lại toàn bộ quy trình sản xuất, nâng cấp máy móc, bổ sung thông tin trên bao bì.
Việc thay đổi này không chỉ giúp sản phẩm dễ dàng tiếp cận người tiêu dùng hơn mà còn khẳng định sự chuyên nghiệp, uy tín của thương hiệu trong giai đoạn phát triển mới. Hợp tác xã cũng mong muốn các cấp ban ngành quan tâm hơn nữa trong việc kết nối, quảng bá sản phẩm để những sản phẩm đạt chuẩn OCOP ngày càng vươn xa”, bà Hữu tâm sự.
Những ngày này, cơ sở chế biến rươi với sản phẩm "chả rươi Biển Đông" đạt chuẩn OCOP 3 sao của chị Nguyễn Thị Vinh (xã Lam Thành, tỉnh Nghệ An) đang tất bật thay đổi nhãn dán sản phẩm để phù hợp với tên gọi mới của địa phương. Việc thay đổi này không chỉ đơn thuần là cập nhật thông tin địa chỉ mà còn mang ý nghĩa đồng bộ thương hiệu, tạo sự chuyên nghiệp và tăng uy tín trên thị trường.
Rươi là món ăn dân dã của người dân vùng biển. Nắm bắt được xu thế thị trường, chị Vinh tiến hành xây dựng sản phẩm đạt chuẩn OCOP, biến rươi trở thành đặc sản với nhiều cách chế biến món ăn hấp dẫn như ruốc rươi, chả rươi… hướng đến thị trường rộng lớn.
Nhờ sản phẩm đạt chuẩn OCOP, giá trị sản phẩm từ đó được nâng cao. Mỗi kg rươi vừa đánh bắt về được bán với giá từ 350.000 - 450.000 đồng/kg, tạo nguồn lợi lớn cho người dân. Những sản phẩm chế biến từ rươi đạt OCOP cũng được tiêu thụ mạnh tại các thành phố lớn như Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, TP.HCM và các tỉnh thành trên cả nước. Không chỉ giúp gia đình chị Vinh phát triển kinh tế mà còn tạo việc làm cho nhiều lao động thường xuyên và thời vụ tại địa phương.
Ông Nguyễn Hữu Hà - Chủ tịch UBND xã Lam Thành chia sẻ: "Xã Lam Thành được hợp thành từ 4 xã Châu Nhân, Hưng Nghĩa, Hưng Thành và Phúc Lợi. Trước đây, xã chỉ có một số ít sản phẩm OCOP, nay sau sáp nhập, số lượng tăng gấp nhiều lần. Đây là nền tảng để chúng tôi tập trung đầu tư, nâng cấp chất lượng và tạo thương hiệu sản phẩm cho địa phương".
Theo bà Võ Thị Nhung - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An cho biết: “Sau khi chính quyền 2 cấp đi vào vận hành, vai trò của cấp xã, phường trong việc xây dựng các sản phẩm OCOP đặc biệt quan trọng. Việc trao quyền nhiều hơn cho xã, phường sau khi không còn cấp huyện cho phép chính quyền cơ sở chủ động hỗ trợ, giám sát, đề xuất nhu cầu vốn, kỹ thuật, quảng bá sản phẩm. Các chủ thể OCOP cũng thuận lợi hơn khi tiếp cận trực tiếp các chương trình xúc tiến thương mại, đào tạo kỹ năng và vay vốn đầu tư mở rộng sản xuất".
Bên cạnh những thuận lợi, lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường cũng thẳng thắn chỉ ra thách thức cần các địa phương nỗ lực hoàn thiện trong thời gian tới, đó là tăng cường giám sát, quản lý chất lượng, tránh để một số sản phẩm giảm tiêu chuẩn, ảnh hưởng uy tín thương hiệu chung của địa phương…
Thời gian tới, Nghệ An đặt mục tiêu tập trung nâng cao chất lượng, thăng hạng sao cho các sản phẩm OCOP tiêu biểu, hướng tới chuẩn hóa theo tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế. Đẩy mạnh quảng bá trên các kênh và phương tiện truyền thông. Chỉ đạo các đơn vị, địa phương tìm kiếm, hỗ trợ sản phẩm mới gắn với lợi thế đặc thù từng địa phương, nhằm đa dạng hóa sản phẩm OCOP và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng./.
Bài 2: Nâng tầm OCOP theo chuỗi giá trị
