Canh tác hữu cơ là hướng đi bền vững, không chỉ vì giá trị, nhu cầu tiêu dùng mà còn vì ý thức bảo vệ sức khỏe, đa dạng sinh học và cân bằng hệ sinh thái. Với những mục tiêu đó, nhiều hợp tác xã (HTX) trên địa bàn tỉnh đã luôn nỗ lực từ khâu sản xuất đến chế biến nhằm đưa ra thị trường sản phẩm cà phê chất lượng nhất.
Điển hình của mô hình canh tác cà phê theo hướng hữu cơ là HTX Nông nghiệp - Dịch vụ Quyết Tiến ở xã Quảng Hiệp (huyện Cư M’gar). HTX được thành lập từ năm 2015 với 32 thành viên với 46 ha đất trồng cà phê, hồ tiêu và một số cây trồng khác như bơ, sầu riêng, chanh dây…
Ngay từ khi mới thành lập, HTX Quyết Tiến đã định hướng phát triển theo hướng hữu cơ. Theo tinh thần này, HTX thường xuyên mời những người có chuyên môn tại các viện nghiên cứu trên địa bàn tỉnh về hướng dẫn, tập huấn kỹ thuật canh tác, quy trình chăm sóc cây cà phê cho cho xã viên .
Đáng chú ý, HTX thường xuyên vận động các thành viên cùng người dân tại địa phương hạn chế sử dụng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật (BVTV)… với mục tiêu phát triển bền vững. Đồng thời định hướng người dân tập trung phát triển các giống cà phê như TR4, TR9… để tăng năng suất và chất lượng của cây cà phê.
Ông Phạm Công Phi - Giám đốc HTX Quyết Tiến cho biết, sau gần 10 năm phát triển, hiện HTX đã có 154 thành viên, trong đó có 56 hộ thành viên liên kết và diện tích gieo trồng hơn 230 ha. Các sản phẩm cà phê của HTX hiện đã được chứng nhận OCOP 3 sao (Chương trình mỗi xã một sản phẩm). HTX đang phấn đấu đến cuối năm 2024 có sản phẩm OCOP 4 sao.
Hiện nay, các sản phẩm của HTX Quyết Tiến được đưa đi nhiều nơi trong cả nước, nhất là tại các tỉnh miền Tây Nam Bộ (Cần Thơ, Long An, Đồng Tháp…). Ở đầu vào, HTX thu mua cà phê cho thành viên và người dân trên địa bàn với giá cao hơn thị trường từ 5.000 – 10.000 đồng/kg. Ước tính mỗi năm HTX có thể cung cấp ra thị trường từ 500 – 700 tấn cà phê.
Nhằm chủ động cung cấp nguồn phân hữu cơ cho thành viên, HTX đã mạnh dạn mua phân heo từ các trại heo trên địa bàn để ủ thành phân vi sinh. Mục đích là nhằm bảo vệ môi trường và giảm chi phí đầu tư. Riêng đầu năm 2024, HTX đưa ra thị trường 100 tấn phân phục vụ các thành viên HTX đang tái canh cà phê sử dụng thử nghiệm.
Một đơn vị khác là HTX Thương mại và Dịch vụ Quỳnh Tân ở thị trấn Buôn Trấp (huyện Krông Ana) cũng đã chủ động đẩy mạnh phát triển cà phê hữu cơ theo chuỗi giá trị và đạt chứng nhận quốc tế. Các xã viên và thành viên liên kết đều phải tuân thủ quy định không sử dụng thuốc BVTV hay bất cứ hóa chất nào trong toàn bộ quy trình trồng, chăm sóc, chế biến cà phê.
Để tiết kiệm chi phí vật tư đầu vào, tạo ra cà phê chất lượng, không tồn dư kim loại nặng, HTX thúc đẩy sử dụng các phế phẩm, phụ phẩm nông nghiệp, vỏ cà phê sau sơ chế để sản xuất phân vi sinh, phân đạm cá, … Sau mỗi niên vụ cà phê, HTX có khoảng 35 tấn phân vi sinh làm từ vỏ cà phê, được các thành viên HTX sử dụng để bón cho các vườn cà phê.
Ông Nguyễn Viết Tốt - Chủ tịch HĐQT HTX Thương mại và Dịch vụ Quỳnh Tân cho hay: “Trước những đòi hỏi ngày càng cao và khắt khe của thị trường, người sản xuất cà phê như chúng tôi phải nỗ thay đổi về cả tư duy lẫn phương thức sản xuất. Từ đó, không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm cũng như bảo vệ môi trường”.
Hiện nay, HTX với 67 thành viên cùng diện tích 97 ha đã tham gia sản xuất cà phê bền vững, đạt tiêu chuẩn Rainforest Alliance. Mỗi năm, các thành viên thu về trên 300 tấn cà phê tươi. Toàn bộ sản lượng được HTX mua với giá cao hơn thị trường từ 8.000 - 10.000 đồng/kg cà phê nhân. Quan trọng hơn, người dân và thành viên HTX hình thành thói quen sản xuất bền vững và bảo vệ được môi trường canh tác. Mối quan hệ liên kết giữa nông dân và HTX ngày càng được củng cố vững chắc.
Trong bối cảnh tiêu chuẩn thị trường ngày càng cao về các sản phẩm "xanh – sạch – an toàn", canh tác cà phê theo hướng hữu cơ là hướng đi tất yếu và bền vững, không chỉ góp phần nâng cao giá trị cà phê và thu nhập cho người dân mà còn vì thức bảo vệ sức khỏe, đa dạng sinh học và cân bằng hệ sinh thái môi trường./.
