Từ cánh đồng lúa đến nhà màng hiện đại
Những ngày đầu tháng 10, sau những trận mưa rào dai dẳng, trên cánh đồng khu phố 1, xã Thiệu Hóa, những giàn dưa lưới xanh mướt đang vươn mình trong các nhà màng khang trang, trong khi hệ thống tưới nhỏ giọt hoạt động nhịp nhàng. Ít ai ngờ rằng, trước đây nơi này chỉ toàn những thửa ruộng lúa quanh năm với năng suất thấp và đầu ra bấp bênh.
Gắn bó với hành trình đổi thay ấy là anh Nguyễn Văn Dũng, Giám đốc HTX Dịch vụ Nông nghiệp Thiệu Hưng. Tốt nghiệp Đại học Nông nghiệp Thái Nguyên, anh Dũng trở về quê hương lập nghiệp, từng bước cùng ban quản trị đưa HTX vượt qua giai đoạn khó khăn.
Từ năm 2001, HTX nổi tiếng trong vùng với việc sản xuất lúa lai F1, hợp tác cùng ba doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực giống cây trồng. Khi đó, mô hình liên kết sản xuất giúp người dân có thu nhập cao hơn 1,5 đến 4 lần so với trồng lúa thường.
Tuy nhiên, khi diện tích đất nông nghiệp bị thu hẹp, HTX đối mặt với nguy cơ giảm quy mô sản xuất. Một phần đất chuyển thành cụm công nghiệp, phần khác được giao cho doanh nghiệp sản xuất lúa hữu cơ. Trong bối cảnh ấy, Công ty Mía đường Lam Sơn đề xuất chuyển giao công nghệ nhà màng và bao tiêu sản phẩm dưa lưới – mở ra hướng đi mới cho HTX.
“Ban đầu nhiều xã viên hoài nghi lắm, ai cũng hỏi: trồng dưa rồi bán cho ai, khí hậu mình có hợp không. Nhưng rồi chúng tôi quyết định thử, vì nếu không thay đổi, HTX sẽ không thể tồn tại.” anh Dũng nhớ lại
Năm 2019, HTX thí điểm 2.000 m² nhà màng trồng dưa lưới. Kết quả vượt mong đợi: năng suất, giá bán và hiệu quả kinh tế đều cao hơn trồng lúa nhiều lần. Thành công ấy trở thành động lực để mở rộng mô hình.
Đến nay, HTX Thiệu Hưng đã phát triển 4 ha nhà màng, trong đó 1,5 ha do HTX trực tiếp đầu tư, 2,5 ha do xã viên đảm nhận, tổng vốn đầu tư gần 10 tỷ đồng. Mỗi ha dưa cho doanh thu từ 3–3,5 tỷ đồng/năm, lợi nhuận chiếm khoảng một phần ba.
Thoạt đầu, HTX phụ thuộc vào hợp đồng bao tiêu với Công ty Lam Sơn. Nhưng với khát vọng tự chủ, anh Dũng bắt đầu tìm đầu ra riêng. “Tôi mang từng quả dưa đi chào hàng. Có người bảo bỏ nhãn HTX đi cho dễ bán, nhưng tôi nhất định giữ thương hiệu. Dù bán ít, tôi vẫn muốn người mua biết đến dưa Thiệu Hưng,” anh kể.
Chính sự kiên trì ấy đã giúp dưa lưới VietGAP Thiệu Hưng có mặt tại nhiều tỉnh, thành lớn như Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Thái Bình…, và được công nhận OCOP 4 sao cấp tỉnh. HTX hiện tạo việc làm thường xuyên cho 15 lao động, thu nhập 5–7 triệu đồng/tháng, cùng hơn 20 lao động thời vụ.
Điều đặc biệt, toàn bộ quy trình sản xuất đều tuân thủ nghiêm ngặt tiêu chuẩn VietGAP. “Một hecta, chúng tôi chi khoảng 20 triệu đồng cho phân hữu cơ – gấp ba lần phân thường. Nhưng đổi lại, sản phẩm an toàn, giữ được uy tín,” anh Dũng nói.
Không chỉ chú trọng kỹ thuật, HTX còn nuôi ong mật để thụ phấn tự nhiên, giúp quả đồng đều và giữ hương vị đặc trưng. Nhờ đó, giống dưa “kim hoàng hậu Lam Sơn” của Thiệu Hưng ngày càng được ưa chuộng.
Từng bước xây dựng chuỗi giá trị bền vững
Cùng với mở rộng diện tích nhà màng, HTX Thiệu Hưng đang triển khai dự án kho lạnh và khu trưng bày sản phẩm, hướng tới hoàn thiện chuỗi sản xuất – bảo quản – tiêu thụ. Bên cạnh dưa lưới, đơn vị còn trồng thử nghiệm 160 gốc nho sữa, dự kiến cho thu hoạch trong năm tới.
Thành công của mô hình đã góp phần cụ thể hóa Nghị quyết 13-NQ/TU của tỉnh Thanh Hóa về phát triển vùng sản xuất tập trung, ứng dụng công nghệ cao, hình thành chuỗi giá trị nông nghiệp. Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Chủ tịch UBND xã Thiệu Hóa, nhận xét:
“HTXDVNN Thiệu Hưng đã khẳng định vai trò tiên phong của kinh tế tập thể trong nông nghiệp hiện đại. Mô hình này giúp người dân thay đổi tư duy, coi nông nghiệp là ngành sản xuất hàng hóa có giá trị, chứ không chỉ là nghề mưu sinh.”
Dù vậy, con đường phát triển chưa bao giờ dễ dàng. Vốn đầu tư lớn, rủi ro thiên tai và áp lực thị trường luôn là thách thức. Trận bão số 5 vừa qua khiến nhiều nhà màng ngập nước, toàn bộ xã viên phải thức đêm bơm nước cứu dưa. “Đây là xí nghiệp ngoài trời – trời cho thì hưởng, trời thử thách thì phải cố,” anh Dũng chia sẻ.
Nhưng sau mỗi khó khăn, HTX lại thêm bản lĩnh. Người nông dân vốn chỉ quen tay cấy lúa nay đã biết vận hành hệ thống tưới, theo dõi nhiệt độ qua điện thoại, ghi chép điện tử quy trình chăm sóc. Nông nghiệp công nghệ cao không còn là khái niệm xa lạ.
Hai mươi năm trước, người dân Vạn Hà gắn bó với cây lúa, giờ đây lại tự tin với nông sản sạch mang thương hiệu riêng. Từ một HTX chuyên sản xuất giống, Thiệu Hưng đã trở thành điểm sáng của nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao xứ Thanh.
Năm 2024, HTX được Liên minh HTX Việt Nam tặng bằng khen, tiếp tục được tôn vinh trong danh sách mô hình tiêu biểu toàn quốc năm 2025.
“Chuyển từ sản xuất giống lúa sang trồng dưa lưới là bước đi táo bạo, nhưng hợp quy luật,” anh Dũng nói. “Nếu nông dân không đổi mới, thì đất sẽ bị bỏ lại. Còn khi biết áp dụng khoa học, chính trên mảnh đất cũ, mình vẫn có thể làm giàu.”
Giữa nhịp đổi thay của nông thôn mới, câu chuyện của HTX Thiệu Hưng là minh chứng rõ ràng rằng: khi người nông dân dám nghĩ khác và dám làm thật, nông nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể đi xa bằng chính sức mình.
