Những ngày tháng 5 vừa qua, không khí thu hoạch tại các vườn bơ mọi năm vốn rộn ràng nhưng nay lại trở nên trầm lắng. Người trồng bơ chưa kịp mừng vì giá năm nay tăng thì đã phải xót xa trước những cành bơ thưa quả, thậm chí trụi hoa. Sản lượng thu hoạch bơ mùa này gần như không đáng kể.
Ông Nguyễn Thanh Tuấn ở thôn 8, xã Quảng Khê, huyện Đắk Glong - một trong những hộ tiên phong trồng giống bơ 034 từ năm 2011 cho biết với hơn 300 cây, mọi năm gia đình ông thu hơn 20 tấn. Tuy nhiên, năm nay chỉ ước đạt chưa tới 10 tấn. “Thời tiết bất lợi, lúc cây ra hoa thì gió mạnh, mưa trái mùa. Mấy năm rồi bơ rớt giá thê thảm, có lúc chỉ còn 2.000 đồng/kg nên tôi không dám đầu tư. Cây bơ phải ‘ăn ké’ phân thuốc của cà phê, hồ tiêu trong vườn. Năm nay bơ được giá thì lại mất mùa…” - ông Tuấn ngậm ngùi cho biết.
Gia đình bà Lê Thị Kim Liên ở xã Nhân Cơ (huyện Đắk R’lấp) có hơn 200 cây bơ 034 đã trồng hơn chục năm. Nếu năm ngoái vườn cho khoảng 20 tấn quả thì năm nay, sản lượng ước chỉ chưa đến 2 tấn. Theo bà Liên, đúng vào thời điểm cây ra hoa, nhiều trận mưa bất chợt kèm gió lớn đã khiến tỉ lệ đậu trái rất thấp. "Một số cây không đậu được quả nào. Năm ngoái thời điểm này tôi đã bán được vài tạ, còn năm nay chưa có trái nào đem ra chợ. Giá bơ cao mà không có hàng để bán, tiếc lắm", bà Liên chia sẻ.
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Nông, toàn tỉnh hiện đang có khoảng 13.000ha bơ. Phần lớn diện tích trong số đó là được trồng xen trong vườn cà phê và hồ tiêu. Sản lượng bơ bình quân của tỉnh đạt khoảng 60.000 tấn/năm. Tuy nhiên năm nay nhiều địa phương cây bơ bị ảnh hưởng nặng nề do thời tiết, sản lượng giảm mạnh. Một số nơi gần như mất trắng vụ mùa.
Đầu mùa thu hoạch năm 2025, giá bơ 034 tại Đắk Nông dao động từ 18.000 - 36.000 đồng/kg, tuỳ chất lượng và điểm thu mua - mức cao nhất trong vài năm trở lại đây. Tuy nhiên, nghịch lý là bơ lại mất mùa, khiến nhiều nhà vườn không có hàng để bán.
Việc tiêu thụ cũng chưa mấy thuận lợi khi đầu ra chủ yếu vẫn phụ thuộc vào thương lái và thị trường tự phát. Cây bơ từng được kỳ vọng là cây trồng chủ lực trong mục tiêu chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp của tỉnh đang dần đánh mất vị thế do giá cả bấp bênh, thiếu kênh tiêu thụ ổn định. Bên cạnh đó còn lạ sự hạn chế trong khâu bảo quản, chế biến sau thu hoạch.
Dù đã có nhiều nỗ lực từ chính quyền và ngành chức năng như tổ chức hội thảo, xúc tiến đầu tư, kêu gọi doanh nghiệp liên kết phát triển, nhưng ngành hàng bơ Đắk Nông vẫn chưa đạt được kỳ vọng. Thực tế, không ít nông dân rơi vào tâm lý chán nản, thậm chí chặt bỏ hoàn toàn hoặc chuyển đổi một phần diện tích sang cây trồng khác do hiệu quả kinh tế không như mong đợi.
Đắk Nông có điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng lý tưởng cho cây bơ, đặc biệt là các giống 034, Booth với chất lượng quả được thị trường đánh giá cao. Tuy nhiên, sự thiếu gắn kết giữa sản xuất và thị trường đã khiến loại cây tiềm năng này rơi vào vòng luẩn quẩn: được mùa thì mất giá, được giá lại mất mùa.
Trước thực trạng hiện tại, nhiều nông dân mong muốn ngành chức năng có giải pháp căn cơ, từ hỗ trợ kỹ thuật, dự báo thị trường đến xây dựng chuỗi liên kết sản xuất – tiêu thụ – chế biến sâu. Nếu có sự đồng hành quyết liệt từ các cấp ngành, cùng sự gắn bó giữa doanh nghiệp và người trồng, cây bơ vẫn còn nhiều dư địa phát triển, góp phần nâng cao thu nhập bền vững cho nông dân Đắk Nông.
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Nông, cây bơ đang chịu tác động kép: biến đổi khí hậu làm giảm năng suất, chất lượng; trong khi đầu ra bấp bênh khiến diện tích trồng bơ những năm gần đây sụt giảm đáng kể. Giá trị của loại cây từng được xem là chủ lực vẫn còn tiềm năng, nhưng cần cú hích mạnh mẽ từ chính sách và thị trường để cây bơ không bị lãng quên trên vùng đầy hứa hẹn này.
