Trong bối cảnh dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đang thu hút sự chú ý lớn của dư luận, VinSpeed khẳng định lập trường dứt khoát: không phát triển bất động sản dọc tuyến đường.
Doanh nghiệp chủ động đề xuất với Bộ Xây dựng loại bỏ hoàn toàn hợp phần TOD khỏi hồ sơ để tránh bất kỳ hiểu lầm nào liên quan đến việc “tranh thủ” quỹ đất, đồng thời bảo đảm tính minh bạch của dự án hạ tầng chiến lược này. Việc rút lui khỏi mô hình phát triển bất động sản theo trục giao thông, từng được xem như nguồn thu hỗ trợ chi phí đầu tư, cho thấy định hướng tập trung vào đường sắt, dù điều này khiến bài toán tài chính thêm phần khó khăn.
Ông Nguyễn Việt Quang, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn Vingroup, đại diện nhà đầu tư của VinSpeed, cho biết doanh nghiệp tham gia dự án với tinh thần phụng sự quốc gia.
Tuy nhiên, ông Quang cũng thẳng thắn thừa nhận nguồn lực của một doanh nghiệp tư nhân không thể “vô tận” trước một dự án có quy mô đầu tư hàng chục tỷ USD, thời gian thu hồi vốn kéo dài và rủi ro lớn. VinSpeed sẵn sàng dành tâm huyết cho một công trình hạ tầng mang tính nền tảng, nhưng sẽ không gánh thêm những chi phí phát sinh không thuộc phạm vi đầu tư.
Trong quá trình chuẩn bị đề xuất, VinSpeed từng xem xét phát triển TOD với kỳ vọng tạo nguồn thu bổ trợ, đồng thời góp phần kích hoạt phát triển đô thị ở những địa phương tuyến đường đi qua, đặc biệt là khu vực miền Trung.
Tuy nhiên, theo ông Quang, việc này dễ dẫn đến nghi ngờ rằng doanh nghiệp tận dụng dự án đường sắt để tiếp cận đất đai. “Nếu mục tiêu là phát triển bất động sản, chúng tôi có nhiều sự lựa chọn khả thi hơn, thay vì những vị trí nằm xa trung tâm như các ga đường sắt”, ông nhấn mạnh.
Tính khả thi tài chính của đường sắt cao tốc tiếp tục là chủ đề được người đứng đầu VinSpeed phân tích thẳng thắn. Ông cho biết phần lớn các tuyến đường sắt cao tốc trên thế giới đều thua lỗ dài hạn, trừ những hệ thống có lưu lượng hành khách khổng lồ như tuyến Bắc Kinh - Thượng Hải. Trong khi đó, dự báo nhu cầu đi lại ở Việt Nam khó đạt mức tương đương.
Theo báo cáo nghiên cứu tiền khả thi đã được Quốc hội thông qua, doanh thu trung bình trong 30 năm đầu của tuyến Bắc - Nam chỉ ước đạt 5,6 tỷ USD/năm, trong khi chi phí vận hành trực tiếp đã lên tới 4,2 tỷ USD, chưa tính khấu hao và lãi vay. Để đạt được doanh thu kỳ vọng, dự án còn cần thêm 18,06 tỷ USD để mở rộng công suất, khoản chi nằm ngoài tổng mức đầu tư 61 tỷ USD. Tổng dòng tiền thuần trong 30 năm được dự báo chỉ khoảng 42 tỷ USD, quá thấp so với chi phí thực tế.
Nếu VinSpeed đảm nhận vai trò đầu tư, doanh nghiệp sẽ phải trả 1,05 tỷ USD tiền lãi mỗi năm cho khoản vay 10,51 tỷ USD trong 10 năm đầu. Sau 30 năm vận hành, VinSpeed có thể thu về khoảng 10,5 tỷ USD sau khi thanh toán lãi, nhưng vẫn phải hoàn trả 49,08 tỷ USD cho Nhà nước và bỏ thêm 10,51 tỷ USD vốn tự có. Chưa kể, sau chu kỳ này, toàn bộ đoàn tàu và thiết bị phải được đại tu hoặc thay thế, một gánh nặng tài chính mới.
Đó là lý do VinSpeed đề xuất phương án đầu tư tư nhân trực tiếp: Nhà nước cho vay 80% vốn không lãi suất trong 30 năm, doanh nghiệp tự thu xếp 20% còn lại. Đây là phương án mà VinSpeed kiên định từ đầu, bởi mô hình PPP hiện hành khiến doanh nghiệp phải vay thương mại phần vốn rất lớn, trong khi rủi ro được chia sẻ chưa đủ hấp dẫn.
Ông Quang cũng tiết lộ kế hoạch tài chính dài hạn đã được nhà sáng lập VinSpeed - ông Phạm Nhật Vượng chuẩn bị cho chu kỳ 30 năm. Nguồn lực có thể đến từ cổ tức các công ty liên quan, chuyển nhượng cổ phần tại GSM, VinEnergo hay V-Green khi cần thiết, thậm chí tính đến khả năng bán một phần cổ phần tại Vingroup trong tương lai xa. “Chúng tôi đã tính toán thận trọng và tự tin với lộ trình này”, ông nói.
Song song với đề xuất đường sắt, Vingroup gần đây cũng có động thái quan trọng về tài chính. Tập đoàn đã thông qua nghị quyết phát hành 1.000 tỷ đồng trái phiếu riêng lẻ nhằm tái cơ cấu nợ. Lô trái phiếu không chuyển đổi, không kèm chứng quyền và có tài sản đảm bảo, với kỳ hạn tối đa 36 tháng, được chào bán cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.
Đây là bước đi gần như trùng thời điểm với kế hoạch huy động vốn trên thị trường quốc tế. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước xác nhận đã nhận hồ sơ chào bán trái phiếu quốc tế trị giá tối đa 325 triệu USD, theo phương án phát hành 1.625 trái phiếu mệnh giá 200.000 USD/trái phiếu.
