Việt Nam đang đặt mục tiêu phát triển kinh tế biển theo hướng xanh và bền vững, trong đó việc nghiên cứu, ứng dụng công nghệ tiên tiến được xem là chìa khóa quan trọng. Bộ Khoa học và Công nghệ vừa ban hành Kế hoạch triển khai Cam kết tự nguyện của Việt Nam về “Thúc đẩy nghiên cứu khoa học và công nghệ phục vụ bảo vệ môi trường và phát triển bền vững kinh tế biển” giai đoạn 2025–2030, với hàng loạt nhiệm vụ trọng tâm nhằm cụ thể hóa cam kết đã được đưa ra tại Hội nghị Đại dương Liên hợp quốc lần thứ ba (UNOC-3) ngày 12/6/2025.
Kế hoạch này hướng tới việc gắn kết các hoạt động nghiên cứu khoa học với thực tiễn phát triển kinh tế biển, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế và chuyển giao công nghệ. Các nội dung được thiết kế để vừa có tính khả thi, vừa đáp ứng mục tiêu bảo vệ môi trường biển và thích ứng biến đổi khí hậu.
Trọng tâm đầu tiên là phát triển nền tảng khoa học và công nghệ biển hiện đại, hướng tới việc tiếp thu và làm chủ các công nghệ tiên tiến trên thế giới. Các nghiên cứu sẽ tập trung vào hệ sinh thái, sinh học biển, cũng như các hiện tượng tự nhiên như bão, sóng thần hay động đất. Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và Internet vạn vật (IoT) sẽ được đẩy mạnh trong quan trắc, phục hồi tài nguyên và giám sát môi trường biển, qua đó tăng cường khả năng dự báo thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu.
Bên cạnh đó, phát triển công nghệ xanh và năng lượng tái tạo phục vụ kinh tế biển là một định hướng then chốt. Việc nghiên cứu các giải pháp năng lượng sạch, như gió ngoài khơi, năng lượng sóng và mặt trời, không chỉ giúp giảm phát thải mà còn mở ra hướng khai thác mới cho kinh tế biển Việt Nam.
Cùng với đó là công nghệ kiểm soát và xử lý ô nhiễm, nhằm bảo đảm cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo tồn hệ sinh thái biển. Các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực khai thác, nuôi trồng hay dịch vụ biển sẽ được khuyến khích đổi mới sáng tạo theo hướng xanh, tiết kiệm năng lượng và thân thiện với môi trường.
Một nhiệm vụ quan trọng khác là tăng cường hợp tác quốc tế, đặc biệt với các đối tác chiến lược như Nhật Bản, Hàn Quốc, ASEAN, EU hay UNESCO/IOC. Thông qua ngoại giao khoa học, Việt Nam kỳ vọng nâng cao vị thế trong các sáng kiến toàn cầu về đại dương, đồng thời tận dụng nguồn lực quốc tế để phục vụ nghiên cứu và ứng dụng công nghệ. Ủy ban Hải dương học liên Chính phủ Việt Nam (IOC VN) sẽ tiếp tục đóng vai trò cầu nối, thúc đẩy hợp tác nghiên cứu, chia sẻ dữ liệu và giảm thiểu rủi ro thiên tai trên biển.
Song song với đó, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và đẩy mạnh chuyển đổi số trong khoa học biển được xác định là nền tảng lâu dài. Việt Nam sẽ chú trọng đào tạo đội ngũ nhà khoa học, đặc biệt là thế hệ trẻ, thông qua các chương trình tài trợ từ Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ quốc gia. Các khóa học về khoa học dữ liệu, trí tuệ nhân tạo và công nghệ số sẽ được triển khai, giúp hình thành đội ngũ nhân lực có năng lực số cao, gắn kết giữa viện nghiên cứu và trường đại học trong các nhóm nghiên cứu liên ngành.
Việc triển khai Kế hoạch này không chỉ góp phần nâng cao năng lực nghiên cứu và ứng dụng công nghệ trong bảo vệ môi trường biển, mà còn thể hiện vai trò chủ động, trách nhiệm của Việt Nam trong thực hiện các cam kết quốc tế về phát triển kinh tế biển bền vững. Thông qua đó, Việt Nam đang khẳng định quyết tâm trở thành quốc gia tiên phong trong việc ứng dụng công nghệ xanh, năng lượng tái tạo và chuyển đổi số để bảo vệ đại dương, nguồn sống và động lực phát triển cho tương lai.
