Từ “nâu” sang “xanh” hành trình chuyển hướng tất yếu
Trên khắp những cánh đồng trải dài, từ miền đồng bằng đến cao nguyên nắng gió, một bức tranh nông nghiệp mới đang dần hiện lên. Không còn là hình ảnh lam lũ của người nông dân “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời”, giờ đây, họ đã trở thành những người làm kinh tế thực thụ biết tính toán, sáng tạo và hướng tới sự bền vững.
Trong nhiều thập niên, nông nghiệp là “trụ cột” của nền kinh tế Việt Nam, bảo đảm sinh kế cho hàng chục triệu lao động nông thôn. Thế nhưng, mô hình sản xuất truyền thống dựa nhiều vào khai thác tài nguyên, hóa chất và sức lao động đang bộc lộ những giới hạn rõ rệt: đất bạc màu, nguồn nước ô nhiễm, môi trường sinh thái bị đe dọa.
Sự chuyển mình theo hướng “xanh hóa” nông nghiệp không chỉ là xu thế, mà còn là mệnh lệnh từ thực tiễn. Bởi trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, chỉ có phát triển nông nghiệp bền vững, thân thiện môi trường mới giúp Việt Nam giữ vững an ninh lương thực và vươn ra thị trường thế giới.
Những năm gần đây, cụm từ “kinh tế xanh”, “nông nghiệp tuần hoàn”, “nông nghiệp hữu cơ” đã trở thành xu hướng phổ biến ở nhiều địa phương. Nhiều mô hình canh tác giảm phát thải, tận dụng phụ phẩm nông nghiệp, ứng dụng công nghệ sinh học, năng lượng tái tạo… đang được nhân rộng, góp phần làm thay đổi diện mạo của nền nông nghiệp nước ta.
Ở Đắk Lắk vùng đất đỏ bazan trù phú, mô hình cà phê hữu cơ đang được nhiều nông hộ mạnh dạn áp dụng. Trên những nương cà phê xanh mướt, thay vì dùng phân hóa học, họ chuyển sang sử dụng phân vi sinh tự ủ từ vỏ cà phê, trấu, hoặc phân chuồng lên men. Cỏ dại không còn bị diệt trừ hoàn toàn, mà trở thành lớp phủ giữ ẩm, chống xói mòn đất.
Ông S, nông dân ở Cư M’gar, chia sẻ: “Lúc đầu chuyển sang hữu cơ khó lắm, cây phát triển chậm, năng suất giảm. Nhưng sau vài năm, đất tốt hơn, cà phê khỏe mạnh, hương vị đậm đà. Giá bán cũng cao hơn 30-40% so với cà phê thường.”
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Đắk Lắk , sau sáp nhập tỉnh, Đắk Lắk vẫn là “thủ phủ” cà phê của Việt Nam, chiếm khoảng 30 - 35% sản lượng cà phê toàn quốc. Đặc biệt, Chỉ dẫn địa lý Cà phê Buôn Ma Thuột được bảo hộ ở 32 quốc gia và vùng lãnh thổ đã khẳng định vị thế của hạt cà phê Đắk Lắk trên thị trường toàn cầu.
Trong bối cảnh đầy biến động, thách thức, Đắk Lắk đã nỗ lực triển khai đồng bộ nhiều giải pháp thích ứng như: chuyển đổi mô hình canh tác sang hướng thông minh và bền vững; tăng cường ứng dụng công nghệ trong sản xuất và chế biến; phát triển cà phê đặc sản, cà phê chất lượng cao; tham gia sâu vào các chuỗi giá trị toàn cầu; mở rộng thị trường xuất khẩu sang các khu vực tiềm năng tại châu Á, Trung Đông và châu Phi. Đồng thời thúc đẩy liên kết giữa nông dân - doanh nghiệp - nhà khoa học - chính quyền nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành cà phê địa phương.
Công nghệ và chính sách đòn bẩy cho nông nghiệp xanh
Để nông nghiệp xanh thật sự bứt phá, khoa học và công nghệ là động lực then chốt. Ở nhiều địa phương, các hợp tác xã, doanh nghiệp đã mạnh dạn ứng dụng công nghệ cao: hệ thống tưới nhỏ giọt tiết kiệm nước, cảm biến đo độ ẩm, tự động điều chỉnh lượng phân bón; nhà màng, nhà lưới trồng rau hữu cơ và thủy canh.
Không chỉ giúp giảm chi phí, tăng năng suất, các giải pháp công nghệ còn góp phần giảm phát thải khí nhà kính — yếu tố được xem là thước đo quan trọng của nền kinh tế xanh.
Công nghệ số cũng đang mở ra hướng đi mới. Nhiều nông dân trẻ sử dụng điện thoại thông minh để truy xuất nguồn gốc, bán nông sản qua sàn thương mại điện tử, thậm chí livestream giới thiệu sản phẩm. Nhờ đó, mối liên kết “nông dân, doanh nghiệp, thị trường” trở nên gần gũi, minh bạch và hiệu quả hơn.
Ở Lâm Đồng, nông nghiệp công nghệ cao đã trở thành thương hiệu. Những nhà kính hiện đại ở Đà Lạt, Đức Trọng, Lạc Dương… không chỉ mang lại sản phẩm sạch, chất lượng cao, mà còn tạo cảnh quan xanh, góp phần phát triển du lịch nông nghiệp, nâng tầm giá trị sản phẩm Việt.
Song song đó, nhiều chính sách của Chính phủ và các địa phương đang mở đường cho phát triển nông nghiệp xanh. Chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia giai đoạn 2021–2030 đặt trọng tâm vào việc giảm phát thải, thúc đẩy sản xuất tuần hoàn và bảo tồn đa dạng sinh học. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã ban hành Đề án “Phát triển nông nghiệp xanh, phát thải thấp đến năm 2030”, với mục tiêu hình thành các vùng sản xuất nông nghiệp xanh trọng điểm, hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng chuỗi giá trị bền vững.
Tỉnh Đắk Lắk, đang quy hoạch “vùng nông nghiệp xanh”, gắn với sản phẩm đặc trưng. Người dân được tập huấn kỹ thuật, hỗ trợ vốn, khuyến khích chuyển đổi cây trồng phù hợp với điều kiện khí hậu, đất đai, hướng tới phát triển bền vững.
Phát triển nông nghiệp theo hướng kinh tế xanh không chỉ giúp bảo vệ môi trường, mà còn mở ra cơ hội mới cho xuất khẩu. Các thị trường khó tính như EU, Nhật Bản, Mỹ ngày càng ưu tiên sản phẩm có chứng nhận xanh, hữu cơ, phát thải thấp. Đó chính là “tấm hộ chiếu” để nông sản Việt Nam vươn ra thế giới.
Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk Nguyễn Minh Huấn nhấn mạnh, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk tiếp tục tham mưu xây dựng cơ cấu lại ngành Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk theo hướng nông nghiệp xanh, phát thải thấp, ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số nhằm phát triển nhanh, bền vững giai đoạn 2026 - 2030 phù hợp với tỉnh Đắk Lắk sau sáp nhập.
Hiện thực hóa Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ I trong lĩnh vực nông nghiệp, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk tập trung vào các giải pháp: tập trung rà soát quy hoạch, định hướng các vùng sản xuất tập trung, chuyên canh các sản phẩm chủ lực, sản phẩm đặc trưng của tỉnh; đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao khoa học và công nghệ và chuyển đổi số vào các khâu sản xuất nông nghiệp; thúc đẩy cơ giới hóa, tự động hóa nông nghiệp và phát triển công nghiệp chế biến nông sản, công nghiệp phục vụ nông nghiệp và dịch vụ logistic, các hình thức tổ chức sản xuất, liên kết theo chuỗi giá trị; tăng cường quảng bá, xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu và mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm nông sản.
Tuy nhiên, để kinh tế xanh thật sự lan tỏa, cần sự chung tay của cả cộng đồng: doanh nghiệp tiên phong đầu tư công nghệ sạch, nông dân thay đổi tư duy sản xuất, và Nhà nước tiếp tục hoàn thiện chính sách khuyến khích.
Con đường phía trước còn dài, nhưng những mầm xanh đầu tiên đã trỗi dậy mạnh mẽ. Giữa cánh đồng nắng gió, những giọt mồ hôi của người nông dân hôm nay không chỉ vun đắp cho mùa vàng, mà còn gieo vào đất mẹ niềm tin về một tương lai bền vững – nơi nông nghiệp Việt Nam thật sự “xanh” trong tư duy, hành động và kết quả.
