Theo Báo cáo thống kê năng lượng mới nhất, tiêu thụ năng lượng của ngành công nghiệp tại Việt Nam chiếm hơn 50% tổng tiêu thụ năng lượng toàn quốc. Qua các khảo sát, đánh giá thực tế, ngành công nghiệp Việt Nam có thể tiết kiệm từ 20 - 30% mức tiêu thụ năng lượng.
Đối với các công trình xây dựng, với tỷ lệ gia tăng diện tích sàn đưa vào sử dụng hàng năm trên 40%, tiềm năng tiết kiệm năng lượng trong các công trình xây dựng tại Việt Nam ước tính từ 30 - 35%.
Bên cạnh đó, Chương trình dán nhãn năng lượng bắt buộc từ ngày 1/7/2013, Bộ Công Thương đã triển khai dán nhãn năng lượng cho 19 chủng loại sản phẩm với trên 20.000 sản phẩm được dán nhãn năng lượng trên thị trường.
Chương trình đã loại bỏ 45 triệu bóng đèn sợi đốt ra khỏi thị trường, nâng hiệu suất năng lượng đối với 6 loại sản phẩm sử dụng nhiều năng lượng (máy biến áp, điều hoà không khí, nồi cơm điện, quạt điện, đèn huỳnh quang ống, CFL). Trong đó, hiệu quả sử dụng điều hòa không khí tăng 13% hàng năm, tiết kiệm khoảng 100 triệu kWh/năm.
Chia sẻ về vấn đề này tại hội nghị “Phổ biến chính sách pháp luật về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, ứng phó biến đổi khí hậu mới đây, ông Phạm Thành Trung - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Công Thương) cho biết, nhờ sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và cộng đồng, công tác sử dụng năng lượng hiệu quả đã đạt được nhiều kết quả tích cực, lan tỏa qua các phong trào như tòa nhà xanh, chiếu sáng hiệu quả.
Tuy nhiên, ông Trung cũng thẳng thắn chỉ ra những thách thức lớn mà Việt Nam đang đối mặt. Vẫn còn đó những khó khăn về chi phí đầu tư, thiếu mô hình tài chính phù hợp, năng lực quản trị năng lượng chưa đồng bộ, và đặc biệt, nhận thức xã hội ở một số nơi vẫn còn hạn chế.
Chia sẻ về kinh nghiệm thực tiễn triển khai các sản phẩm và dịch vụ trong lĩnh vực sử dụng năng lượng hiệu quả, ông Hỏa Thái Thanh - Kiểm toán viên năng lượng, Công ty cổ phần Giải pháp Công nghệ Việt Nam (VETS) cho hay, doanh nghiệp và các tổ chức vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức đa chiều: khó khăn về tài chính khi chi phí đầu tư ban đầu còn cao; hành lang pháp lý chưa thực sự đồng bộ, thiếu cơ chế đủ mạnh để khuyến khích đầu tư; trình độ công nghệ ở nhiều cơ sở sản xuất còn lạc hậu; và đặc biệt là nhận thức của một bộ phận doanh nghiệp, người dân về lợi ích của tiết kiệm năng lượng vẫn chưa đầy đủ. Ngoài ra, mô hình công ty dịch vụ năng lượng (ESCO) sau gần 20 năm vẫn phát triển hạn chế, chưa tương xứng với tiềm năng.
Trước những thách thức, việc Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả vào tháng 6/2025 được xem là một giải pháp mang tính đột phá.
Theo TS Nguyễn Thăng Long - Phó Chủ tịch Hội Khoa học công nghệ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả Việt Nam (VECEA), luật sửa đổi được kỳ vọng sẽ mang lại những tác động tích cực và cơ bản.
Luật mới sẽ giúp nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước thông qua việc tăng cường trách nhiệm của các bên và bổ sung chế tài mạnh mẽ. Đồng thời, luật sẽ làm rõ và tăng tính khả thi cho các chính sách ưu đãi, đặc biệt là các công cụ hỗ trợ tài chính. Điều này cũng sẽ thúc đẩy thị trường dịch vụ năng lượng phát triển, cải cách thủ tục hành chính và đảm bảo sự tương thích của Việt Nam với các cam kết quốc tế.
Để luật sửa đổi thực sự đi vào cuộc sống, ông Hoả Thái Thanh kiến nghị cần có những hành động đồng bộ từ cả hai phía.
Về phía cơ quan quản lý Nhà nước, đại diện CTCP Giải pháp Công nghệ Việt Nam đề xuất cần sớm ban hành các văn bản dưới luật, chuyển từ cơ chế khuyến khích sang chế tài ràng buộc, hoàn thiện hành lang pháp lý cho mô hình ESCO, thành lập các quỹ hỗ trợ và công khai danh sách các đơn vị tư vấn đủ năng lực để làm lành mạnh hóa thị trường.
Về phía các doanh nghiệp, ông Thanh cho rằng cần có sự chủ động hơn trong việc kiểm toán năng lượng, xây dựng hệ thống quản lý, cập nhật các quy định pháp luật và lựa chọn đối tác tư vấn uy tín.
