Hạ tầng giao thông bứt tốc nhờ đột phá chính sách
Khi Cục Đường bộ Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2045 hoàn thiện mạng lưới hạ tầng giao thông với 9.000 km cao tốc và 30.000 km quốc lộ, điều đó không chỉ đơn thuần là xây đường. Đằng sau những con số khổng lồ ấy là bài toán chiến lược về vốn, cơ chế và phương thức tổ chức.
Ước tính tổng nhu cầu vốn lên tới 2,6 triệu tỷ đồng, trong đó giai đoạn 2026 - 2030 đã cần hơn 1 triệu tỷ. Nếu nhìn qua, đây chẳng khác nào một “siêu dự án marathon” kéo dài cả thế hệ, đòi hỏi nguồn lực huy động không ngừng nghỉ.
Theo đề xuất, các cơ chế mới sẽ đóng vai trò xương sống. Những mô hình như PPP (hợp tác công - tư), hợp đồng BT hay TOD (phát triển định hướng giao thông) được xem là công cụ vừa tạo động lực đầu tư, vừa khai thác được giá trị gia tăng từ hạ tầng sau khi đưa vào sử dụng. Nói cách khác, không chỉ xây con đường, mà còn biến con đường thành động mạch kinh tế sinh lời lâu dài. Và dĩ nhiên, “túi tiền công” vẫn phải đi kèm “túi tiền tư” để tránh cảnh phụ thuộc một chiều.
Ưu tiên cao tốc, vành đai và các hành lang kinh tế trọng điểm
Đề án “Phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại” mà Cục Đường bộ trình Bộ Xây dựng nhấn mạnh rõ: nếu muốn hiện thực hóa mục tiêu 2045, trước hết phải ưu tiên những tuyến huyết mạch. Cao tốc Bắc - Nam phía Đông cần đạt tối thiểu 6 làn xe, phấn đấu xong trước 2035; tuyến phía Tây cũng được kỳ vọng thông suốt theo quy hoạch.
Tại Hà Nội, các tuyến vành đai 4, 5 cùng các hướng tâm được đưa vào danh sách ưu tiên, dự kiến đến 2035 khai thác 1.400 km và tăng lên 2.300 km vào năm 2045.
Miền Trung sẽ là điểm nhấn cho các hành lang Đông - Tây, kết nối cảng biển với cửa khẩu quốc tế, đưa vào khai thác 700 km vào năm 2035 và 1.500 km vào 2045. Miền Nam, với trọng tâm TP. HCM, dự kiến hoàn thiện hệ thống cao tốc và vành đai kết nối cảng biển, cửa khẩu, đạt khoảng 800 km năm 2035 và 1.400 km vào năm 2045. Song hành cùng cao tốc, quốc lộ cũng không thể bị bỏ quên: tuyến QL1 từ Lạng Sơn tới Cà Mau sẽ đạt chuẩn cấp III với 4 làn xe, đường Hồ Chí Minh dài 1.762 km sẽ được nâng cấp đạt chuẩn từ 2 đến 4 làn.
Cùng với đó là việc nâng cấp 62 tuyến quốc lộ quan trọng ở cả ba miền, bảo đảm quy mô tối thiểu từ 2 đến 6 làn xe. Tất cả tạo nên mạng lưới đồng bộ, liên hoàn, giúp Việt Nam “cởi trói” cho dòng chảy logistics, đồng thời mở rộng cơ hội phát triển vùng kinh tế trọng điểm.
Tính đến tháng 8/2025, cả nước đã có gần 611.000 km đường bộ, tăng 77% so với năm 2010. Trong đó, đường cao tốc đạt 2.268 km, hệ thống đường địa phương gần 583.000 km chiếm tới 95%. Riêng giai đoạn 2021 - 2025, chiến lược “lấy đầu tư công dẫn dắt, kích hoạt đầu tư tư” đã tạo cú hích ấn tượng với tổng vốn khoảng 450.000 tỷ đồng, chủ yếu từ ngân sách. Nhưng chừng đó mới chỉ là phần khởi động của hành trình dài hơi.
Để không “hụt hơi” giữa chặng đường, Cục Đường bộ đề xuất huy động đa dạng nguồn lực, đồng thời hoàn thiện khung pháp lý cho PPP, rút gọn thủ tục, tạo sự hài hòa lợi ích công - tư. Cùng với đó, tiến độ giải ngân phải chặt chẽ, tránh dàn trải. Bởi nếu vốn không ra kịp, đường có thể “tắc” ngay từ trên… giấy. Và trong bối cảnh cạnh tranh khu vực ngày càng gay gắt, việc bứt tốc hạ tầng không chỉ giúp Việt Nam có thêm những con đường hiện đại, mà còn mở ra cánh cửa nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
