Hải sản Lý Sơn không chỉ nổi tiếng bởi độ tươi ngon, vị mặn mòi đặc trưng của biển sâu, mà còn bởi sự gắn bó lâu đời với đời sống, văn hóa và kinh tế của người dân nơi đây. Trải qua hàng nghìn năm hình thành từ những đợt phun trào núi lửa, Lý Sơn có cấu tạo địa chất độc đáo, tạo nên những rạn san hô, thảm cỏ biển và vùng nước sâu lý tưởng cho sự sinh sôi của nhiều loài hải sản.
Từ tầng mặt đến đáy biển, đâu đâu cũng có thể bắt gặp hình ảnh những đàn cá tung tăng, những lồng nuôi hải sản gần bờ, hay tàu thuyền của ngư dân vươn khơi từ rạng sáng để đánh bắt xa bờ. Nhờ vậy, hải sản nơi đây luôn giữ được độ tươi, độ giòn và vị ngọt tự nhiên hiếm có.
Một trong những đặc sản nổi tiếng nhất của Lý Sơn phải kể đến cua huỳnh đế – loài cua được mệnh danh là “vua của các loài cua biển”. Cua huỳnh đế sống ở vùng nước sâu và chỉ xuất hiện ở những nơi có địa chất đặc biệt. Thịt cua chắc, thơm và ngọt, được khách du lịch săn lùng mỗi khi đến đảo.
Bên cạnh đó, ốc cừ, ốc tượng, ốc mặt trăng, ốc nhảy cũng là những cái tên được nhắc đến nhiều trong danh sách đặc sản Lý Sơn. Những loại ốc này không chỉ có thịt giòn mà còn giữ được hương vị nguyên sơ của biển, đậm đà và thanh mát.
Nhắc đến hải sản Lý Sơn mà không kể đến hải sâm, bào ngư, nhum biển (cầu gai) thì quả là thiếu sót. Đây đều là những loại hải sản được xếp vào hàng cao cấp. Hải sâm giàu dinh dưỡng, thường được chế biến thành món hầm hay phơi khô để làm thuốc. Bào ngư Lý Sơn tuy không lớn như ở vùng biển phía Nam nhưng lại có độ dai và vị ngọt đậm hơn. Đặc biệt, nhum biển ở Lý Sơn được ví như “nhân sâm của biển”, thường được ăn sống kèm chanh hoặc nướng mỡ hành. Vị béo, thơm và bổ dưỡng khiến du khách nhớ mãi.
Ngoài ra, Lý Sơn còn nổi tiếng với nguồn cá chình, cá tà ma, cá tàu ma, cá hồng, cá mú, cá dìa, cá bò da, mỗi loại mang một hương vị đặc trưng riêng. Cá bò da, với lớp da dày nhiều màu sắc, khi nướng lên có vị ngọt thanh rất lạ. Cá mú đỏ lại thuộc loại hải sản cao cấp, thường được dùng trong các nhà hàng sang trọng. Cá dìa nướng muối ớt hay nấu canh chua là những món ăn quen thuộc, thơm ngon đối với người dân bản địa.
Một mặt hàng hải sản đặc sắc khác của Lý Sơn là rong biển, đặc biệt là rong câu chân vịt và rau câu sợi. Nhờ điều kiện nước biển trong xanh, sạch và nhiều khoáng chất, rong biển Lý Sơn có màu sắc tươi, độ giòn cao và hương vị tự nhiên. Người dân thường thu hoạch và phơi khô, sau đó bán cho khách du lịch hoặc cung cấp cho các cơ sở chế biến thực phẩm. Món thạch rong biển Lý Sơn thanh mát đã trở thành “đặc sản mùa hè” được nhiều người yêu thích.
Không chỉ dừng lại ở giá trị ẩm thực, hải sản Lý Sơn còn đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với kinh tế. Nghề biển là sinh kế chính của phần lớn người dân, đặc biệt là tại hai xã An Hải và An Vĩnh. Mỗi ngày, hàng trăm tàu thuyền ra khơi đánh bắt tại ngư trường Hoàng Sa và Trường Sa - những vùng biển truyền thống của ngư dân Lý Sơn từ hàng trăm năm trước. Không chỉ mang lại thu nhập, nghề biển còn gắn liền với nhiệm vụ giữ gìn chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.
Lượng hải sản khai thác được đưa vào các chợ hải sản địa phương hoặc cung cấp cho các nhà hàng phục vụ du khách. Du lịch phát triển kéo theo nhu cầu thưởng thức hải sản tăng cao, tạo thêm việc làm cho người dân từ đánh bắt, nuôi trồng, đến chế biến và kinh doanh. Nhiều gia đình cũng đẩy mạnh mô hình nuôi hải sản lồng bè gần bờ như cá mú, cá chim, tôm hùm, góp phần đa dạng hóa sản phẩm và tăng độ ổn định kinh tế.
Tuy nhiên, sự phát triển mạnh mẽ cũng đặt ra thách thức về bảo vệ nguồn lợi biển. Những năm gần đây, chính quyền và người dân Lý Sơn đã chú trọng hơn đến khai thác bền vững, hạn chế ngư cụ gây hại như lưới kéo đáy, tăng cường thả giống tái tạo và bảo vệ rạn san hô. Một số vùng biển được quy hoạch làm khu bảo tồn để giữ lại môi trường sống cho các loài hải sản quý. Đây là hướng đi cần thiết để bảo đảm rằng thế hệ tương lai vẫn còn cơ hội thưởng thức những sản vật độc đáo mà thiên nhiên ban tặng.
Hải sản Lý Sơn vì thế không chỉ đơn thuần là nguồn thực phẩm, mà còn là tài sản quý giá, là linh hồn của biển đảo. Mỗi món ăn, từ chén cháo nhum nóng hổi, con cua huỳnh đế đỏ au, đến đĩa ốc cừ luộc thơm lựng, đều mang trong mình câu chuyện về một vùng biển giàu truyền thống, nơi con người kiên cường bám biển và gìn giữ chủ quyền quê hương. Đến với Lý Sơn, du khách không chỉ thưởng thức hải sản tươi ngon mà còn được cảm nhận nhịp sống của người dân đảo - mộc mạc, chân chất nhưng đầy nghị lực.
Ngày nay, khi du lịch biển đảo phát triển mạnh mẽ, hải sản Lý Sơn ngày càng khẳng định vị thế trên bản đồ ẩm thực Việt Nam. Từ nguồn tài nguyên phong phú, cách chế biến độc đáo đến giá trị văn hóa sâu sắc, tất cả đã tạo nên thương hiệu hải sản Lý Sơn vừa đậm chất biển, vừa đậm tình người. Đó là món quà của thiên nhiên, là niềm tự hào của đảo quê giữa đại dương bao la./.
