Tại TP.HCM – đầu tàu kinh tế của cả nước, những doanh nghiệp đi đầu đang dần rút ra bài học quý giá: Phát triển kinh tế không thể tách rời trách nhiệm với môi trường và xã hội. Trong bối cảnh đó, việc chuyển đổi sang chuỗi cung ứng tiêu dùng xanh đã và đang trở thành xu hướng tất yếu, không chỉ để ứng phó hậu đại dịch mà còn để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng ngày càng có trách nhiệm hơn của người dân thành phố.
Chuỗi cung ứng xanh – không chỉ là lựa chọn mà là chiến lược
Những năm đại dịch COVID-19 đi qua, thị trường bán lẻ tại TP.HCM từng trải qua giai đoạn đình trệ chưa từng có. Chuỗi cung ứng truyền thống bị đứt gãy do giãn cách xã hội kéo dài, chi phí logistics tăng cao, nguồn nguyên vật liệu khan hiếm, tồn kho gia tăng. Tình trạng này buộc các doanh nghiệp phải rà soát lại toàn bộ chuỗi vận hành, từ khâu thu mua, sản xuất đến phân phối và tiêu thụ.
Một tín hiệu tích cực sau đại dịch là nhận thức của người tiêu dùng đã thay đổi rõ rệt. Theo khảo sát năm 2023 của Nielsen tại khu vực Đông Nam Á, có đến 78% người tiêu dùng tại Việt Nam cho biết họ sẵn sàng chi trả cao hơn cho những sản phẩm thân thiện với môi trường. Điều này đặt ra áp lực – đồng thời cũng mở ra cơ hội để các doanh nghiệp bán lẻ tại TP.HCM điều chỉnh chuỗi cung ứng theo hướng xanh hóa.
Về bản chất, chuỗi cung ứng tiêu dùng xanh là quá trình tối ưu hóa mọi hoạt động từ sản xuất đến phân phối nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực lên môi trường. Tại TP.HCM, nhiều doanh nghiệp bán lẻ lớn đã bước đầu triển khai chiến lược xanh hóa chuỗi cung ứng.
Một ví dụ tiêu biểu là hệ thống siêu thị Saigon Co.op – đơn vị đã sớm triển khai mô hình “siêu thị không túi nylon dùng một lần”, thay bằng túi giấy, túi vải hoặc bao bì thân thiện. Không dừng lại ở đó, Saigon Co.op còn chú trọng liên kết với các nhà cung cấp nông sản đạt chứng nhận VietGAP và GlobalGAP, ưu tiên sản phẩm địa phương để giảm phát thải khí nhà kính từ vận chuyển đường dài.
Tương tự, VinMart (nay là WinMart) cũng tích cực áp dụng mô hình bán lẻ xanh: từ khâu chọn lọc nhà cung ứng tuân thủ các tiêu chí môi trường, đến việc sử dụng năng lượng tái tạo tại các cửa hàng, triển khai phần mềm quản lý hàng tồn kho để hạn chế thực phẩm hư hỏng. Theo lãnh đạo WinCommerce – đơn vị vận hành hệ thống, việc xanh hóa chuỗi cung ứng không chỉ giảm chi phí lâu dài, mà còn nâng cao uy tín và giữ chân khách hàng thân thiết.
Khó khăn không nhỏ, nhưng không thể thoái lui
Dẫu vậy, con đường chuyển đổi sang chuỗi cung ứng xanh không hề dễ dàng, nhất là đối với các doanh nghiệp bán lẻ nhỏ và vừa – vốn chiếm đa số tại TP.HCM. Chi phí đầu tư ban đầu cho hệ thống kho vận hiện đại, công nghệ truy xuất nguồn gốc, kiểm định môi trường… là không nhỏ. Bên cạnh đó, chưa có nhiều chính sách ưu đãi cụ thể để khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi xanh, khiến việc đầu tư trở nên dè dặt.
Một rào cản khác là sự thiếu liên kết giữa các mắt xích trong chuỗi cung ứng. Để có chuỗi cung ứng tiêu dùng xanh hoàn chỉnh, đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa nhà sản xuất, đơn vị logistics, nhà bán lẻ và cả người tiêu dùng. Thiếu đi một mắt xích, nỗ lực xanh hóa dễ bị gián đoạn hoặc không đạt hiệu quả mong muốn.
Tuy nhiên, chính trong gian khó, cơ hội lại càng rõ nét. Những doanh nghiệp nào vượt qua được giai đoạn chuyển đổi này sẽ nắm lợi thế cạnh tranh dài hạn: tiết kiệm chi phí năng lượng, tối ưu quản trị hàng hóa, thu hút nhóm khách hàng trung thành có ý thức môi trường, và đặc biệt là dễ dàng tiếp cận các thị trường xuất khẩu – vốn ngày càng siết chặt tiêu chuẩn ESG (môi trường – xã hội – quản trị doanh nghiệp).
Chính quyền đồng hành – Người tiêu dùng thúc đẩy
Để bài toán chuỗi cung ứng tiêu dùng xanh không còn là bài toán khó, rất cần sự đồng hành từ phía chính quyền thành phố. Thời gian qua, TP.HCM đã ban hành kế hoạch phát triển kinh tế tuần hoàn, phát triển đô thị xanh và hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số gắn với mục tiêu bền vững. Tuy nhiên, cần cụ thể hóa hơn nữa các cơ chế ưu đãi tài chính, miễn giảm thuế cho các doanh nghiệp bán lẻ áp dụng mô hình xanh.
Mặt khác, các hiệp hội ngành hàng, tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng có thể đóng vai trò trung gian kết nối giữa nhà bán lẻ với nhà cung cấp xanh, từ đó hình thành mạng lưới chuỗi cung ứng xanh khép kín, hiệu quả.
Về phía người tiêu dùng, họ chính là “đòn bẩy” để thúc đẩy doanh nghiệp hành động. Việc lựa chọn sản phẩm có bao bì tái chế, ưu tiên hàng nội địa, nói không với rác thải nhựa… tưởng chừng nhỏ nhặt, nhưng lại tạo nên sức ép thị trường đủ mạnh để buộc doanh nghiệp phải thay đổi.
Trong bức tranh phục hồi kinh tế sau đại dịch, TP.HCM đang từng bước định hình lại chiến lược phát triển bền vững, trong đó kinh tế xanh, tiêu dùng xanh và chuỗi cung ứng xanh là ba yếu tố gắn kết chặt chẽ. Sự chuyển mình của các doanh nghiệp bán lẻ tại thành phố không chỉ cho thấy khả năng thích ứng trước khủng hoảng, mà còn phản ánh một tinh thần trách nhiệm xã hội cao.
Dù còn nhiều thách thức, song với sự đồng hành của chính quyền, sự thay đổi từ doanh nghiệp và sự ủng hộ của người tiêu dùng, chuỗi cung ứng tiêu dùng xanh sẽ không còn là khái niệm xa vời mà sẽ trở thành tiêu chuẩn mới trong ngành bán lẻ TP.HCM. Một tương lai kinh tế không chỉ tăng trưởng nhanh, mà còn tăng trưởng xanh, đang được từng bước kiến tạo từ chính những đổi thay hôm nay.
