Hội thảo có sự tham gia của đại diện Cục Cảnh sát hình sự, Cục Truyền thông công an nhân dân (Bộ Công an), Vụ Pháp luật dân sự (Bộ Tư pháp); Ngân hàng Nhà nước; các luật sư, chuyên gia kinh tế...
Diễn biến phức tạp của tín dụng đen
Theo đại diện Ngân hàng Nhà nước chia sẻ trong buổi hội thảo, dư nợ tín dụng tiêu dùng của các công ty tài chính đang giảm đáng kể, khoảng 40% so với cuối năm 2022. Tổng dư nợ cho vay của các công ty tài chính tính đến cuối tháng 9 chỉ còn 134.000 tỉ đồng. Mặt khác, nợ xấu vay tiêu dùng tăng 10-15% khiến các công ty tài chính không dám cho vay.
Bên cạnh việc chịu tác động bởi khó khăn của nền kinh tế, thu nhập của người lao động sụt giảm, lý do khiến dư nợ vay tiêu dùng của các công ty tài chính giảm trầm trọng là do nạn bùng nợ.
Trên mạng xã hội từ đầu năm tới nay, đã có hàng trăm hội nhóm với vài trăm nghìn thành viên đã hướng dẫn nhau cách vay rồi bùng nợ. Theo công ty FE Credit, việc thu hồi nợ rất khó khăn, thậm chí có trường hợp khách vay không trả nợ mà còn hành hung lại nhân viên của công ty.
Theo Thượng tá Lê Vinh Tùng - Phó Phòng trọng án Cục Cảnh sát Hình sự (Bộ Công an) thông tin về công tác đấu tranh tội phạm tín dụng đen, diễn biến đang rất phức tạp. Tội phạm liên quan tín dụng đen thể hiện rõ ở 3 phương thức: Truyền thống, truyền thống - công nghệ và công nghệ hoàn toàn mới.
Nhiều đối tượng dùng các thủ đoạn thành lập cơ sở kinh doanh cầm đồ hoặc biến tướng, doanh nghiệp kinh doanh tài chính, tội phạm tín dụng đen truyền thống kết hợp công nghệ dùng website, mạng xã hội, ứng dụng quản lý cầm đồ hay ứng dụng cho vay nhằm quảng cáo và tiếp cận người vay.
Đáng chú ý, cơ quan chức năng gần đây đã phát hiện thủ đoạn những đối tượng thành lập doanh nghiệp (doanh nghiệp, công ty tài chính, công ty luật) mua lại những khoản nợ khó đòi, nợ xấu rồi gọi điện và nhắn tin đe dọa cưỡng đoạt tài sản.
Còn phương thức dùng công nghệ mới hoàn toàn, tội phạm tín dụng đen có thủ đoạn dùng mạng xã hội hay tạo các ứng dụng giả nhái của ngân hàng, tổ chức tín dụng để dễ dàng mời chào, dụ dỗ vay tiền và yêu cầu cung cấp các thông tin cá nhân. Sau đó, dùng để nhắn tin, đe dọa và đòi nợ. Các đối tượng lừa đảo thậm chí còn đề nghị người vay tiền đặt cọc rồi chiếm đoạt.
Thượng tá Lê Vinh Tùng cho biết, trong năm qua, Cơ quan Cảnh sát điều tra đã thực hiện Chỉ thị số 12 của Thủ tướng về tăng cường phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến tín dụng đen, khởi tố 538 vụ án/944 bị can; xử phạt hành chính 305 vụ/396 đối tượng. Trong đó, khởi tố 485 vụ/772 bị can về tội cho vay lãi nặng về giao dịch dân sự, 17 vụ/108 bị can về tội Cưỡng đoạt tài sản, 27 vụ/35 bị can về tội cố ý gây thương tích…
Nếu tính tổng 4 năm làm theo Chỉ thị 12 (2019-2022), cơ quan công an đã phát hiện 3.772 vụ/6.810 đối tượng hoạt động tín dụng đen; khởi tố 2.113 vụ án/4.343 bị can có liên quan đến tín dụng đen.
Cục Cảnh sát hình sự cũng đã vào cuộc, phối hợp với nhiều địa phương nhằm xử lý những tội phạm với phương thức thủ đoạn mới, hoạt động núp bóng doanh nghiệp có đan xen nhiều địa bàn, lĩnh vực. Đặc biệt là các vụ cưỡng đoạt tài sản tại TP HCM, Tiền Giang, Hà Nội… Trong đó, Cục Cảnh sát hình sự đã triệt phá được 2 chuyên án các đối tượng hoạt động tín dụng đen bằng công nghệ cao.
“Xoá sổ” tín dụng đen bằng cách nào?
Để thị trường tài chính tiêu dùng phát triển lành mạnh và bền vững, TS. Lê Thị Hoàng Thanh - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự kinh tế (Bộ Tư pháp), kiến nghị cần xây dựng khung khổ pháp lý nhằm nâng cao nghĩa vụ của người đi vay với tổ chức tín dụng và có các biện pháp hữu hiệu, chặt chẽ để bên đi vay phải thực hiện đúng nghĩa vụ, không thể chây ỳ.
Theo TS. Lê Thị Hoàng Thanh - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự kinh tế (Bộ Tư pháp), cần có quy định giới hạn trần lãi suất cho vay và giới hạn các loại phí quản lý khoản vay để cân bằng quyền lợi chính đáng giữa bên vay và bên cho vay. Tham khảo kinh nghiệm quốc tế cho thấy như tại Nhật Bản, trần lãi suất vay tiêu dùng là 20%/năm. Còn ở Ấn Độ, lãi vay tiêu dùng dao động trong khoảng 12 - 48%/năm; tại Brazil là 30 - 70%; tại Mỹ, chỉ khoảng 8 - 36%/năm; Trung Quốc áp dụng từ 10 - 40%/năm.
Còn theo Thượng tá Lê Vinh Tùng, cấp có thẩm quyền nên xem xét sửa đổi các quy định của Điều 201 Bộ luật Hình sự (tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự) theo hướng tăng nặng hình phạt tương ứng với số tiền thu lời bất chính.
Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước tham mưu cơ quan có thẩm quyền ban hành, sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật trong các lĩnh vực ngân hàng dễ bị các đối tượng lợi dụng để hoạt động tín dụng đen như vay trực tuyến, vay ngang hàng, trung gian thanh toán, ví điện tử, đầu tư, kinh doanh dịch vụ tài chính…
‘‘Cục Cảnh sát hình sự tiếp tục tham mưu Bộ Công an chỉ đạo công an các đơn vị, địa phương đẩy mạnh công tác phòng ngừa nghiệp vụ, kịp thời phát hiện, xác minh, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử tội phạm liên quan đến hoạt động tín dụng đen…’’ - ông Tùng khẳng định./.
