Trong phiên thảo luận ngày 21/11 thuộc chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, nhiều đại biểu nhấn mạnh rằng dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi) chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi có cơ chế ưu đãi riêng, đủ mạnh để thúc đẩy phát triển công nghệ chiến lược - lĩnh vực được xem là nòng cốt cho mục tiêu tự chủ công nghệ quốc gia.
Từ thực tế hoạt động của doanh nghiệp tại các trung tâm công nghệ lớn, đại biểu Trần Anh Tuấn (Đoàn TP Hồ Chí Minh) đánh giá cao việc dự thảo đã bước đầu phân biệt rạch ròi giữa công nghệ cao và công nghệ chiến lược, giữa sản phẩm công nghệ cao và sản phẩm chiến lược. Tuy nhiên, ông cho rằng chỉ riêng việc nhận diện chưa đủ để tạo đột phá nếu chính sách ưu đãi không được thiết kế theo hướng đặc thù hơn hẳn so với nhóm công nghệ cao thông thường.
Theo phân tích của đại biểu, sản phẩm chiến lược được phát triển trên nền tảng công nghệ chiến lược, lĩnh vực có độ rủi ro lớn, chu kỳ đầu tư dài và tác động sâu rộng đến năng lực cạnh tranh quốc gia. Vì vậy, cơ chế hỗ trợ phải tương xứng, bao gồm chia sẻ rủi ro và có nguồn lực ngân sách đủ mạnh để doanh nghiệp yên tâm đầu tư lâu dài.
Ông Tuấn cũng đề nghị làm rõ khái niệm “người trực tiếp làm R&D” để tránh bỏ sót lực lượng quan trọng trong hệ sinh thái nghiên cứu như nhóm thử nghiệm, mua sắm công nghệ hay vận hành phòng lab. Theo ông, chính sách khuyến khích chỉ phát huy tác dụng khi được áp dụng đồng bộ cho toàn bộ chuỗi R&D.
Ở một góc nhìn khác, đại biểu đặt vấn đề về việc dự thảo xem khu công nghệ cao là “trung tâm” hình thành đô thị công nghệ cao. Theo ông, cách quy định này còn thu hẹp phạm vi phát triển. Trong bối cảnh nhiều khu công nghiệp, khu chế xuất đang chuyển mình mạnh mẽ, các khu vực này hoàn toàn có thể trở thành hạt nhân phát triển đô thị công nghệ cao, thay vì chỉ giới hạn vào các khu công nghệ cao hiện có.
Đối với Điều 23 về đô thị công nghệ cao, đại biểu Lã Thanh Tân (Đoàn Hải Phòng) đồng tình với việc bổ sung quy định nhưng đề nghị xác định rõ loại hình đô thị, cơ chế quản lý và mức độ phân cấp chính quyền. Ông đặt câu hỏi: đô thị công nghệ cao sẽ được vận hành theo mô hình nào, có khung pháp lý đặc biệt không, và liệu có cần thiết lập một bộ chính sách riêng?
Tiếp thu các ý kiến tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết việc sửa đổi Luật Công nghệ cao nhằm thể chế hóa loạt quan điểm mới của Đảng và Nhà nước, trong đó có bốn mũi đột phá được đề xuất.
Một là đưa vào hệ thống khái niệm công nghệ chiến lược và công nghệ lõi, từ đó xử lý quan hệ giữa ba cấp độ công nghệ.
Hai là thiết kế các ưu đãi để nâng tỷ lệ nội địa hóa và nâng cao hàm lượng công nghệ, hướng doanh nghiệp Việt Nam dịch chuyển từ lắp ráp sang thiết kế và sáng tạo.
Ba là gắn hoạt động công nghệ cao với những mục tiêu chiến lược như tăng trưởng hai con số, nâng năng suất lao động, tự chủ công nghệ.
Bốn là hình thành các đô thị công nghệ cao, nơi kết hợp sống, làm việc và sáng tạo trong một môi trường tích hợp.
Riêng với công nghệ chiến lược, Bộ trưởng nhấn mạnh Luật sẽ dành cơ chế đặc biệt, gồm giao nhiệm vụ trực tiếp, cơ chế giải mã và mua bí quyết công nghệ, khu thử nghiệm riêng cho công nghệ chiến lược và hình thức mua sắm đặc biệt cho sản phẩm chiến lược. Ông khẳng định cơ quan soạn thảo sẽ tiếp tục rà soát, tiếp thu tối đa góp ý của các đại biểu để hoàn thiện dự thảo Luật trước khi trình Quốc hội xem xét.
