Hàng năm, Việt Nam luôn phải đối mặt với nhiều loại hình thiên tai cực đoan, ảnh hưởng không nhỏ tới hoạt động sản xuất cũng như đời sống sinh hoạt của người dân. Việc ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào trong dự báo thời tiết, từ đó giúp đưa ra cảnh báo sớm nhất cho người dân là một giải pháp vô cùng hữu hiệu.
Tại buổi tọa đàm với chủ đề “Giải pháp, công nghệ cảnh báo lũ quét, sạt lở đất tại cộng đồng” được Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Quỹ Cộng đồng phòng tránh lũ thiên tai tổ chức vào ngày 25/4 vừa qua, nhiều giải pháp về công nghệ đã được đưa ra.
Từ năm 2023, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 1262/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Cảnh báo sớm sạt lở đất, lũ quét khu vực miền núi, trung du Việt Nam” giai đoạn 2023–2030. Thực hiện theo chỉ đạo của Chính phủ, quỹ Cộng đồng Phòng chống Thiên tai đã có nhiều dự án áp dụng các sáng kiến về công nghệ trong việc phòng tránh thiên tai và đem lại nhiều kết quả khả quan trong thời gian qua.
Chia sẻ tại sự kiện, TS. Cao Đức Phát - Chủ tịch Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai, cho biết tới nay, Quỹ đã hỗ trợ triển khai 903 trạm đo mưa, lắp đặt 24 tháp cảnh báo lũ, thành lập 85 đội xung kích cấp xã tại các khu vực có nguy cơ cao. Từ năm 2016 tới nay, Quỹ đã nhận được 37,5 tỷ đồng hỗ trợ lắp đặt hệ thống đo mưa tại 49 tỉnh, thành phố, chiếm 50% số trạm đo mưa trên cả nước.
Bên cạnh việc đầu tư cơ sở hạ tầng, Quỹ còn hỗ trợ đào tạo, tập huấn cho các địa phương, xây dựng bản đồ nguy cơ sạt lở và hệ thống trực tuyến tích hợp dữ liệu cho chính quyền địa phương và cơ quan khí tượng.
Mặc dù đã có nhiều kết quả tích cực, song ông Cao Đức Phát cho rằng quá trình ứng dụng công nghệ vào phòng chống thiên tai vẫn còn đang gặp những khó khăn. Theo ông, để đưa các thông tin cảnh báo thiên tai cho người dân kịp thời, cần xây dựng một hệ thống điện tử tích hợp, kết nối và chia sẻ thông tin nhanh chóng tới tới từng hộ gia đình.
Để làm được điều đó, cần phải có các cơ chế, chính sách và các quy định dài hạn nhằm khuyến khích các sáng kiến, cũng như đẩy mạnh tuyên truyền tới người dân. Ngoài ra, trong những trường hợp nguy hiểm, các cảnh báo cần được quy định dưới hình thức pháp lý để đảm bảo triển khai có hiệu quả.
Cũng trong buổi tọa đàm, nhiều ý kiến đề xuất về ứng dụng công nghệ đã đưa các chuyên gia đưa ra. Hiện nay, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia đang xây dựng hệ thống cảnh báo lũ quét, sạt lở đất theo thời gian thực thông qua nền tảng WebGIS, tích hợp dữ liệu từ 10 radar thời tiết, hơn 3.500 trạm mưa và các mô hình khí tượng số. Hệ thống này có thể đưa ra dự báo sớm 6 tiếng. Nếu được sử dụng, đây sẽ là công cụ hữu ích giúp các địa phương có thời gian để lên các phương án phòng tránh thiên tai hiệu quả, kịp thời.
Theo các chuyên gia, sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ máy học (ML) sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện khả năng phân tích dữ liệu thời tiết. Nhờ có những công nghệ này, các cơ quan khí tượng thủy văn có thể nhận diện các mẫu dữ liệu phức tạp và dự đoán thời tiết một cách chính xác và nhanh chóng. Vì vậy, cần phải có những chính sách cụ thể nhằm thu hút thêm các sáng kiến công nghệ, hỗ trợ quá trình cảnh báo thiên tai.
Ngoài ra, nhiều đại biểu cho rằng công nghệ phải gắn với thực tiễn địa phương. Nếu muốn tích hợp công nghệ vào phòng chống thiên tại thì các địa phương phải chủ động phối hợp với cơ quan liên quan để cập nhật dữ liệu của địa phương đó. Khi bản đồ rủi ro thiên tai được cập nhật liên tục nhờ sự tham gia của cộng đồng, các dự báo sẽ đảm bảo độ chính xác cao hơn.
