Thương mại điện tử Việt Nam tiếp tục duy trì đà tăng trưởng
Thống kê của Bộ Công Thương cho thấy, giai đoạn 2016 - 2020, trong bối cảnh nhiều quốc gia phát triển chứng kiến sự chững lại ở lĩnh vực này thì Việt Nam vẫn duy trì mức tăng trưởng trung bình 24% mỗi năm, đạt doanh thu bán lẻ 11,8 tỷ USD vào năm 2020, chiếm 5,5% tổng doanh thu bán lẻ cả nước. Số lượng người tiêu dùng trực tuyến ước tính đạt 49 triệu người, với giá trị mua sắm trung bình mỗi người lên tới 240 USD.
Giai đoạn 2021 - 2024, chứng kiến sự bùng phát và ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 gây ra nhiều gián đoạn nghiêm trọng cho nền kinh tế - xã hội toàn cầu thì thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam vẫn là lĩnh vực duy nhất ghi nhận mức tăng trưởng hai con số, đạt 18% trong giai đoạn cao điểm dịch bệnh.
Năm 2024, quy mô thị trường TMĐT đã đạt 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm 2023, chiếm khoảng 9% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước, tỷ lệ dân số tham gia TMĐT tử đạt trên 60%, với giá trị mua sắm trung bình khoảng 400 USD/người/năm.
Tỷ trọng về TMĐT chiếm 2/3 giá trị của nền kinh tế số Việt Nam. TMĐT, kinh tế số Việt Nam tiếp tục tăng trưởng hai con số vững chắc, thuộc Top 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng TMĐT hàng đầu thế giới, tạo động lực phát triển kinh tế số và dẫn dắt chuyển đổi số trong doanh nghiệp.
Báo cáo chỉ số Thương mại điện tử Việt Nam (EBI 2025) mới được công bố cho thấy, năm 2025 quy mô thương mại điện tử Việt Nam chiếm vị trí đáng kể trong lĩnh vực thương mại và kinh tế số.
Tác động nhiều đến hoạt động TMĐT năm 2025 là các văn bản chính sách và pháp luật về thuế, hải quan, xuất nhập khẩu đã ban hành cuối năm 2024, có hiệu lực trong năm 2025 là sự khởi đầu để TMĐT bước vào giai đoạn mới. Đồng thời, Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT quốc gia giai đoạn 2026-2030 và đặc biệt là Luật TMĐT sẽ đóng vai trò trung tâm cho giai đoạn phát triển nhanh và bền vững.
Nêu ra những thách thức của TMĐT năm 2025, ông Đoàn Quốc Tâm, Trưởng Ban Hợp tác, Hiệp hội TMĐT Việt Nam (VECOM) cho biết, trước sự phát triển nhanh và quy mô ngày càng lớn của TMĐT, cơ quan quản lý nhà nước về thuế đã triển khai mạnh mẽ, quyết liệt và đồng bộ nhiều giải pháp nhằm đảm bảo nguồn thu Ngân sách Nhà nước.
“Nhiều quy định pháp luật về thuế sẽ có hiệu lực thi hành trong năm 2025. Các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ để phát hiện và kịp thời điều chỉnh những quy định chưa phù hợp, theo hướng quản lý phải tạo điều kiện cho DN phát triển, nuôi dưỡng nguồn thu. Đây là yếu tố then chốt cho sự phát triển nhanh và bền vững của TMĐT trong giai đoạn mới”, ông Tâm thông tin.
Một vấn đề được nhiều chủ thể hoạt động TMĐT quan tâm trong năm 2025, đó là tiếp theo yêu cầu các sàn TMĐT cung cấp thông tin hoạt động kinh doanh của thương nhân trên sàn, để có thông tin đầy đủ hơn về hoạt động TMĐT hỗ trợ cho việc quản lý thuế, tháng 2/2025, Bộ Tài chính đã tổ chức cuộc họp đầu tiên với các DN kinh doanh dịch vụ vận chuyển cho các tổ chức, cá nhân kinh doanh trực tuyến. Bước đầu, Bộ Tài chính yêu cầu các DN này cung cấp thông tin phục vụ quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT.
Theo ông Đoàn Quốc Tâm, tới năm 2025, nhiều sàn TMĐT có số lượng giao dịch hàng ngày rất lớn và số lượng này tiếp tục tăng nhanh. Người mua trên sàn đồng thời cũng sử dụng dịch vụ bưu chính chuyển phát. Tuy nhiên, rất đông người mua không có yêu cầu về hóa đơn hoặc không cung cấp thông tin chi tiết để nhận hóa đơn.
“Do đó, nếu yêu cầu bắt buộc các sàn TMĐT và đơn vị bưu chính phục vụ TMĐT xuất từng hóa đơn cho tất cả người mua, hay người sử dụng dịch vụ bưu chính mà họ không có yêu cầu về hóa đơn, hoặc không cung cấp thông tin chi tiết để nhận hóa đơn với số lượng lên đến hàng triệu hóa đơn mỗi ngày là rất khó khăn, không khả thi và tạo ra sự lãng phí không cần thiết cho các DN quản lý, vận hành sàn TMĐT hay DN bưu chính”, ông Tâm nêu.
Doanh nghiệp cần tận dụng đòn bẩy tạo vị thế trên thị trường TMĐT
EBI 2025 cũng chỉ ra quy mô thị trường TMĐT của Việt Nam năm 2025 lên tới 25 - 32 tỷ USD với mức tăng trưởng từ 18 – 20%. Đồng thời, quy mô TMĐT chiếm tới 2/3 giá trị kinh tế số, khi Việt Nam có tỷ lệ thâm nhập Internet lên tới trên 70% mật độ dân số trẻ am hiểu công nghệ.
Tuy nhiên, theo dự báo của ông Đỗ Hữu Hưng, Phó Chủ tịch Hiệp hội TMĐT Việt Nam (VECOM), năm 2025 tốc độ tăng trưởng TMĐT qua các sàn là 21,6% và năm 2026 có thể thấp hơn nữa, khi chính sách thu thuế TMĐT bắt đầu có hiệu lực vào tháng 4/2025, buộc các sàn TMĐT cũng như các nhà bán lẻ phải điều chỉnh giá bán sản phẩm. Điều này có ảnh hưởng lớn đến khả năng phát triển TMĐT ở Việt Nam.
“TMĐT không còn là cuộc chơi cho những nhà bán hàng nếu không thay đổi quy mô, chỉ tập trung cạnh tranh về giá. Từ ngày 1/4, các sàn TMĐT phải nộp thuế thay cho người bán hàng, dự kiến 30.000 người bán hàng online bị truy thu thuế và dự báo có tới 38.000 người bán hàng phải rời sàn. Nhưng lại có đến 95% nhà bán hàng lớn với quy mô doanh số từ 50 tỷ đồng trở lên vẫn có khả năng tăng doanh số gần gấp đôi”, ông Hưng nói.
Từ đó ông Hưng chỉ ra cơ hội cho những người mới tham gia thị trường TMĐT, trên cơ sở có đến 70% người tiêu dùng Việt Nam đã quen thuộc với TMĐT, trong khi thị trường Việt Nam được đánh giá là thị trường “tỷ đô” tạo ra nhiều cơ hội thông qua nền tảng TMĐT xuyên biên giới. Cùng với đó, Việt Nam có hệ thống dịch vụ logistics cạnh tranh, cũng như niềm tin của khách hàng đối với TMĐT ngày càng tăng lên khi vấn nạn hàng giả, khả năng bảo mật, lừa đảo trực tuyến ngày càng được kiểm soát và khống chế.
Các DN cần tăng cơ hội cho người mới tham gia TMĐT bằng việc trang bị kiến thức công nghệ mới như AI, Blockchain, thương mại xã hội, TMĐT xuyên biên giới và hướng người tiêu dùng đến xu hướng tiêu dùng bền vững. Nguồn lực người tiêu dùng sẵn có rất quan trọng, DN tăng khả năng biến khách hàng hiện tại thành người giới thiệu thêm các khách hàng mới. Đồng thời thu hút và giữ chân người dùng bằng việc gia tăng giá trị và các lời đề nghị hấp dẫn, đúng nhu cầu thực tế như voucher giảm giá, quà tặng hoặc hoàn tiền hay tương tác các game tiêu dùng.
“Đã đến lúc có sự thay đổi cho TMĐT Việt Nam. Các DN lớn cần tận dụng đòn bẩy từ các KOC, KOL cũng như các chuyên gia kết hợp với các thương hiệu xây dựng chiến dịch hấp dẫn, tối ưu bằng các tận dụng công nghệ như livestream, AI và mạng xã hội để tác động và định hướng hành vi mua sắm của người tiêu dùng, tạo ra thói quen trong mua sắm trực tuyến”, ông Hưng chia sẻ.
Theo tính toán của Cục TMĐT và Kinh tế số (Bộ Công thương), với tốc độ phát triển hiện nay, dự kiến năm 2025, doanh số TMĐT của Việt Nam có thể đạt 45 tỷ USD, vào top 3 quốc gia có thị trường TMĐT lớn nhất Đông Nam Á.
Theo đánh giá của chuyên gia thương mại Vũ Vinh Phú, TMĐT sẽ không chỉ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế số mà còn góp phần đưa Việt Nam đạt được mục tiêu doanh thu bán lẻ lớn hơn, với 10% tổng doanh thu bán lẻ đến từ TMĐT vào năm 2025. Các doanh nghiệp cần chủ động đón đầu các xu hướng tiêu dùng, tận dụng công nghệ và đổi mới sáng tạo nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng.
Về xu hướng phát triển, livestream bán hàng tiếp tục hứa hẹn bùng nổ. Năm 2025, hình thức livestream bán hàng đã trở thành một kênh mua sắm phổ biến, đặc biệt thu hút giới trẻ trên các sàn TMĐT. Xu hướng này dự kiến sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ.
Đứng ở góc độ cơ quan quản lý, Cục TMĐT và Kinh tế số nhận định, trong năm 2025, xu hướng mua sắm trên nền tảng mạng xã hội tiếp tục phát triển. Facebook, Instagram, TikTok và YouTube tiếp tục trở thành các kênh bán hàng quan trọng. Tính năng livestream shopping sẽ giúp người bán tương tác trực tiếp với khách hàng.
Xu hướng tiếp theo là sự trỗi dậy của AI và cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng. AI và Machine Learning sẽ giúp các nền tảng TMĐT phân tích hành vi mua sắm, từ đó đề xuất sản phẩm phù hợp hơn. Trong khi Chatbot AI và trợ lý ảo sẽ hỗ trợ khách hàng nhanh chóng, giúp tăng tỷ lệ chuyển đổi.
Tiếp đến là TMĐT xuyên biên giới: Nhu cầu mua sắm hàng quốc tế tăng, đặc biệt từ Trung Quốc, Mỹ và châu Âu. Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ tham gia xuất khẩu qua các nền tảng như Amazon, Alibaba, Shopee Global.
Ngoài ra một số xu hướng khác cũng được dự báo lên ngôi trong năm 2025 như: Mua sắm không tiếp xúc và TMĐT nhanh (Quick Commerce), xu hướng bền vững và TMĐT xanh. Người tiêu dùng quan tâm hơn đến các sản phẩm thân thiện môi trường, doanh nghiệp chú trọng vào bao bì sinh thái, giảm phát thải carbon và logistics xanh), thực tế ảo (VR) và thực tế tăng cường (AR) trong mua sắm./.
