Thủ tục hành chính phiền hà, kéo dài thời gian vẫn là rào cản lớn nhất cho doanh nghiệp phát triển

Doanh nghiệp phải bỏ ra quá nhiều thời gian và chi phí do thủ tục hành chính

Dù môi trường đầu tư, kinh doanh đã có nhiều bước tiến quan trọng, song đến nay không ít doanh nghiệp vẫn đang phải bỏ ra quá nhiều thời gian và chi phí để "đánh vật" với một thực tế không mấy dễ chịu: bị kìm hãm bởi những rào cản từ hệ thống thủ tục hành chính, quy định chồng chéo và nhiều áp lực tài chính vô hình.

Theo khảo sát "Thực trạng cung cấp/thực hiện thủ tục hành chính cho doanh nghiệp năm 2024” mới được Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (thuộc Hội đồng tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tưởng Chính phủ) công bố, trong hơn 900 doanh nghiệp tham gia, có đến 44,4% doanh nghiệp cho biết họ đang gặp khó khăn trong việc thực hiện thủ tục hành chính và đáp ứng các quy định pháp luật. 

Các doanh nghiệp này chủ yếu ở hai trung tâm kinh tế lớn của cả nước là Tp.Hà Nội và Tp.HCM. Con số này thậm chí còn cao hơn cả những khó khăn về dòng tiền (37,7%) hay tiếp cận vốn vay (30,8%) – những vấn đề vốn dĩ được xem là rào cản lớn nhất với một doanh nghiệp.

Xét theo loại hình doanh nghiệp, có đến 84,6% doanh nghiệp ngoài nhà nước cho biết họ gặp khó khăn trong thực hiện thủ tục hành chính, trong khi tỉ lệ này ở doanh nghiệp nhà nước rất nhỏ, chỉ 3%. 

Theo khảo sát, sự phức tạp và rườm rà của các quy định về giấy phép con là một rào cản lớn trong quá trình vận hành. Việc phải xin nhiều loại giấy phép từ nhiều cơ quan khác nhau không chỉ làm chậm quá trình gia nhập thị trường mà còn tạo ra gánh nặng về nguồn tiền, kéo dài thời gian chờ đợi và làm tăng nguy cơ nhũng nhiễu. 

Một doanh nghiệp muốn hoạt động hợp pháp không chỉ cần một giấy phép kinh doanh mà còn phải thực hiện hàng loạt yêu cầu bổ sung như giấy phép môi trường, chứng nhận an toàn PCCC, giấy phép hoạt động chuyên ngành… tất cả đều mất đến nhiều tháng trời để hoàn thành.

Mặc dù đã có những quy định về liên thông giữa các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp vẫn phản ánh rằng sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý còn thiếu chặt chẽ. Việc phải nộp hồ sơ tại nhiều cơ quan khác nhau để xử lý các thủ tục liên quan, như đăng ký kinh doanh, thuế, và giấy phép môi trường, đã làm tăng thêm gánh nặng hành chính cho doạnh nghiệp. 

Thậm chí, ngay cả khi muốn rút lui khỏi thị trường, doanh nghiệp cũng không được đối xử dễ dàng. Một số doanh nghiệp muốn giải thể hay tạm ngừng hoạt động lại bị "giam lỏng" trong hàng tá các thủ tục phiền hà, đòi hỏi nhiều thời gian cũng như chi phí của một tập thể đang trên bờ vực tan rã.

Thay vì nhận được sự hỗ trợ từ các cơ quan quản lý, nhiều doanh nghiệp phản ánh rằng họ phải tự tìm hiểu các quy định, trong khi thông tin thì mập mờ, thay đổi liên tục. Doanh nghiệp rơi vào tình trạng nộp hồ sơ nhiều lần do sai sót hoặc thiếu thông tin, kéo theo chi phí cơ hội tăng cao và thậm chí có nguy cơ bị xử phạt vì những lỗi không đáng có.

Một doanh nghiệp đã được cấp phép ở địa phương này nhưng có thể bị từ chối thẳng thừng ở một địa phương khác vì lý do "không đủ điều kiện". Kết quả là doanh nghiệp không chỉ mất thời gian mà còn chịu rủi ro rất lớn khi làm thủ tục ở các địa phương khác nhau.

Chưa kể, thời gian xử lý hồ sơ kéo dài là một trong những rào cản lớn nhất đối với doanh nghiệp trong các dự án đầu tư xây dựng và đất đai. Nhiều doanh nghiệp phải chờ đợi hàng tháng, thậm chí cả năm mới nhận được phê duyệt cho các dự án lớn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ triển khai.

Cải cách, đơn giản thủ tục hành chính là bài toán lớn đối với nền kinh tế

Ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam cho biết, năm nay các doanh nghiệp ngành xây dựng có cơ hội đặc biệt khi đầu tư công lên đến 97 tỷ USD. Nếu các doanh nghiệp xây dựng được tham gia sâu trong các dự án đầu tư công thì sẽ có dư địa phát triển tốt.

Tuy nhiên, ông Hiệp cho rằng hiện thủ tục hành chính vẫn gây khó khăn cho doanh nghiệp, liên quan chủ yếu đến Luật Đấu thầu. Cụ thể, bản thân doanh nghiệp có một dự án liên danh để tham gia đấu thầu tại một tỉnh vùng núi, khi trúng thầu thì một trong hai nhà thầu tham gia rút lui, dẫn tới địa phương không đồng ý… Vậy nên sau 8 tháng, dự án vẫn chưa được tháo gỡ khó khăn. Đồng thời cho hay, hiện nhiều dự án đầu tư còn gặp nhiều phiền hà, phức tạp về thủ tục khi phải đi qua nhiều bộ ngành, có khi cần đến 5-6 con dấu.

"Hiện nay, làm một đầu tư dự án bất động sản, chu trình sẽ như thế này: 1 văn bản trình lên Ủy ban, sau đó Ủy ban có văn bản do Văn phòng phát cho ra 5 sở, huyện mà có đất đó. Theo đó, một con dấu cấp chứng nhận đầu tư thì sẽ qua 6 con dấu, 6 con dấu đó doanh nghiệp còn bị hỏi đi hỏi lại, rồi chưa kể những thủ tục về phòng cháy, chống cháy; môi trường... Chúng tôi cho rằng tại sao không đơn giản chỉ một con dấu, tức là chỉ một Ủy ban triệu tập họp sau đó quyết định luôn?"- ông Nguyễn Quốc Hiệp Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam nói.

Báo cáo của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam năm 2021 cho thấy, 64% số doanh nghiệp tham gia khảo sát trong thực tế có tiếp các đoàn thanh tra. Trong số đó, 20% cho biết phải trả các khoản chi phí không chính thức, 14% số doanh nghiệp cho rằng vẫn bị gây phiền hà, 10% thừa nhận phải tiếp đón đoàn thanh tra nhiều hơn 3 lần/năm. 

Nhiều doanh nghiệp phản ánh tình trạng một số cơ quan nhà nước tránh áp dụng các quy định chặt chẽ về thanh tra bằng cách tiếp cận doanh nghiệp nhưng không gọi là "thanh tra", mà gọi là "kiểm tra". Những cuộc kiểm tra này đôi khi không đồng bộ và gây ra sự phiền toái cho doanh nghiệp, làm tăng thêm chi phí hành chính mà không mang lại lợi ích thiết thực.

Tất cả những vấn đề trên không chỉ là trở ngại của riêng doanh nghiệp mà còn là bài toán lớn đối với nền kinh tế, bởi chỉ khi môi trường kinh doanh lành mạnh mới có thể tạo ra những doanh nghiệp mạnh, và khi doanh nghiệp không thể phát triển, nền kinh tế cũng khó có thể bứt phá.

Để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp cất cánh, cộng đồng doanh nghiệp kỳ vọng, hoàn thiện thể chế gắn với nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật; tiếp tục tập trung cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, quy định kinh doanh, tháo gỡ các điểm nghẽn, tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp… Ông Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội kiến nghị Bộ ngành, địa phương số hoá 100% thủ tục hành chính qua 1 cửa liên thông:

"Trong thời gian tới, cần đồng kiến tạo, đồng đầu tư và chia sẻ rủi ro, cần xem xét hợp nhất Luật Doanh nghiệp và Luật hỗ trợ Doanh nghiệp nhỏ và vừa được ra đời năm 2017 do có sự chồng chéo, nhiều luật quá. Bên cạnh đó, cần tiến đến năm 2027 nếu yêu cầu cho các bộ ngành, địa phương số hoá 100% thủ tục hành chính qua 1 cửa liên thông được không?" - ông Mạc Quốc Anh cho biết./.