Từ các mô hình ngôn ngữ lớn, robot tự hành, hệ thống phân tích dữ liệu đến ứng dụng AI trong giáo dục, y tế, tài chính, trí tuệ nhân tạo không còn là câu chuyện viễn tưởng mà đã trở thành “hạ tầng mềm” của thời đại số. Nhiều chuyên gia nhận định, AI sẽ đóng vai trò như “động cơ tăng trưởng mới”, tương tự vai trò của điện trong thế kỷ XX hay internet đầu thế kỷ XXI, mở ra kỷ nguyên phát triển dựa trên dữ liệu và tính toán.
AI bùng nổ và tạo sức ép chuyển đổi
Năm năm gần đây ghi dấu một cuộc “bùng nổ AI” chưa từng có. Các hãng công nghệ lớn liên tục tung ra mô hình AI thế hệ mới với khả năng xử lý, suy luận và sinh tạo nội dung ngày càng hoàn thiện. Số lượng ứng dụng AI tích hợp trong sản phẩm tiêu dùng tăng theo cấp số nhân, từ điện thoại thông minh, nhà thông minh đến xe tự lái và các nền tảng hỗ trợ doanh nghiệp.
Sự phát triển vượt bậc của AI đã tạo ra sức ép chuyển đổi mạnh mẽ đối với nhiều ngành nghề. Doanh nghiệp buộc phải số hóa, tối ưu vận hành, khai thác dữ liệu để duy trì cạnh tranh. Các cơ quan quản lý cũng phải điều chỉnh chính sách, xây dựng hành lang pháp lý cho việc sử dụng AI một cách an toàn, minh bạch và ít rủi ro nhất. Nếu chậm chân, nguy cơ tụt hậu trong chính nền kinh tế số là điều có thể nhìn thấy rất rõ.
Trí tuệ nhân tạo trong đời sống hằng ngày
AI không chỉ hiện diện trong các phòng thí nghiệm hay trung tâm dữ liệu mà đã len lỏi vào đời sống thường nhật của người dân. Những ứng dụng như trợ lý ảo, dịch tự động, phân tích hành động người dùng giúp cá nhân hóa trải nghiệm đang trở nên phổ biến. Trong y tế, AI hỗ trợ bác sĩ đọc phim X-quang, CT, MRI với độ chính xác cao hơn, giúp phát hiện bệnh sớm và tối ưu phác đồ điều trị. Trong giáo dục, các nền tảng học tập ứng dụng AI giúp theo dõi tiến độ học của từng học sinh, từ đó đưa ra gợi ý bài tập phù hợp.
AI còn hiện diện trong giao thông thông minh, giúp quản lý tín hiệu đèn giao thông theo lưu lượng thực tế; trong nông nghiệp, hỗ trợ phân tích đất, dự báo sâu bệnh và tối ưu hóa sử dụng phân bón; trong thương mại điện tử, phân tích hành vi mua sắm để đề xuất sản phẩm đúng nhu cầu.
AI dưới góc nhìn kinh tế: công cụ tạo năng suất đột phá
Một trong những tác động lớn nhất của AI là khả năng nâng cao năng suất lao động. Với doanh nghiệp, AI giúp tự động hóa các tác vụ lặp lại, tối ưu vận hành nhà máy, dự báo thị trường và quản trị chuỗi cung ứng theo thời gian thực. Các công ty lớn trên thế giới ghi nhận mức tiết kiệm chi phí tới hàng chục phần trăm khi áp dụng hệ thống AI vào quản lý sản xuất, logistics, marketing, chăm sóc khách hàng và phân tích dữ liệu.
AI cũng giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa nâng cao năng lực cạnh tranh bằng việc cung cấp công cụ hỗ trợ rẻ hơn và hiệu quả hơn. Nhờ AI, mọi tổ chức đều có khả năng tiếp cận kho tri thức khổng lồ, thực hiện phân tích thị trường, sáng tạo nội dung hay thậm chí lập trình phần mềm mà không cần đội ngũ chuyên gia đông đảo.
Tuy nhiên, sự thay đổi này cũng kéo theo biến động trong thị trường lao động. Một số công việc mang tính lặp lại có nguy cơ bị thay thế, trong khi các nhóm nghề sáng tạo, kỹ thuật số, phân tích dữ liệu và vận hành AI lại tăng nhu cầu mạnh. Điều này đòi hỏi người lao động phải liên tục học hỏi, cập nhật kỹ năng mới để thích ứng.
AI trong ngành công nghiệp sáng tạo và truyền thông
AI đang tạo ra một cuộc cách mạng trong lĩnh vực truyền thông – sáng tạo. Công cụ dựng hình, tạo video, viết nội dung, phối nhạc hay thiết kế đồ họa bằng AI giúp rút ngắn thời gian sản xuất và mở ra hướng sáng tạo mới. Một số tạp chí quốc tế đã ứng dụng AI để tạo ra bản tin tự động, phân tích dữ liệu tài chính hoặc dự báo xu hướng truyền thông.
Sự phát triển này cũng đặt ra vấn đề về bản quyền, tính minh bạch trong sáng tạo và vai trò của con người. Nhiều quốc gia đang nghiên cứu khung pháp lý nhằm đảm bảo quyền sở hữu trí tuệ và tránh việc lạm dụng AI để tạo thông tin giả, thao túng dư luận hoặc xâm phạm riêng tư.
An ninh dữ liệu - thách thức lớn nhất của thời đại AI
AI muốn hoạt động hiệu quả phải dựa trên dữ liệu, nhưng dữ liệu lại là lĩnh vực nhạy cảm bậc nhất. Việc thu thập, lưu trữ và xử lý dữ liệu cá nhân luôn đi kèm rủi ro rò rỉ, bị khai thác trái phép hoặc bị sử dụng vào mục đích không minh bạch. Trong bối cảnh nhiều nền tảng công nghệ xuyên biên giới, vấn đề bảo vệ quyền riêng tư càng trở nên cấp bách.
Nhiều chuyên gia cảnh báo nguy cơ AI có thể bị lợi dụng để phát tán thông tin giả, tấn công mạng hoặc tạo ra các mô hình thao túng tâm lý tinh vi. Do vậy, cùng với phát triển công nghệ, các quốc gia cần xây dựng chính sách kiểm soát, quy chuẩn đạo đức và cơ chế kiểm tra hệ thống một cách hiệu quả.
Cuộc đua AI toàn cầu và vị thế của Việt Nam
Cuộc đua AI đang diễn ra quyết liệt giữa các cường quốc như Mỹ, Trung Quốc, EU, Hàn Quốc hay Nhật Bản. Các quốc gia này không chỉ đầu tư hàng tỷ USD mỗi năm mà còn tập trung đào tạo nhân lực chất lượng cao, xây dựng trung tâm dữ liệu, siêu máy tính và hệ sinh thái khởi nghiệp AI.
Tại Việt Nam, AI được xác định là một trong những trụ cột quan trọng của chuyển đổi số quốc gia. Nhiều doanh nghiệp công nghệ trong nước đã phát triển các mô hình ngôn ngữ tiếng Việt, hệ thống giám sát giao thông, phân tích dữ liệu y tế hay nền tảng tự động hóa cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất là thiếu nhân lực trình độ cao và đầu tư cho nghiên cứu vẫn còn khiêm tốn.
Khuyến nghị được các chuyên gia đưa ra là cần thúc đẩy hợp tác công – tư, tăng ngân sách R&D, xây dựng hành lang pháp lý chặt chẽ và đẩy mạnh đào tạo kỹ năng số cho người dân. Đây sẽ là yếu tố quyết định để Việt Nam tham gia hiệu quả vào chuỗi giá trị AI toàn cầu.
AI - công nghệ mang tính “định hình” tương lai
Các nhà phân tích cho rằng AI sẽ tiếp tục mở rộng phạm vi trong thập kỷ tới, từ robot tự động, xe tự hành, chăm sóc sức khỏe số đến kinh tế sáng tạo và quản trị nhà nước. Khi AI kết hợp cùng công nghệ sinh học, năng lượng xanh, vật liệu mới hoặc không gian số, tốc độ đổi mới sẽ càng nhanh, tạo ra nhiều cơ hội tăng trưởng chưa từng có.
Dù còn không ít thách thức về đạo đức, pháp lý và an toàn dữ liệu, AI vẫn được xem là nền tảng quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội. Cuộc cách mạng AI, vì thế, không chỉ là cuộc chạy đua công nghệ mà còn là cuộc chạy đua trí tuệ, chính sách và năng lực thích ứng của mỗi quốc gia./.
