"Vàng xanh" trên đất xứ Thanh
Thanh Hóa có diện tích đất nông nghiệp rộng lớn, đủ loại địa hình, khí hậu, nên rất phù hợp để trồng nhiều cây hữu cơ có giá trị như lúa, rau củ quả hay cây công nghiệp. Đặc biệt, những vùng núi và trung du, nơi ít bị ảnh hưởng bởi hóa chất, chính là mảnh đất vàng để phát triển các mô hình nông nghiệp hữu cơ độc đáo, bền vững.
Hiểu rõ tiềm năng này, tỉnh Thanh Hóa đã rất quyết tâm, thể hiện qua việc ban hành nhiều chính sách quan trọng gồm: Nghị quyết số 192/2019/NQ-HĐND ngày 16/10/2019 về chính sách khuyến khích tích tụ, tập trung đất đai để phát triển sản xuất nông nghiệp quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đến năm 2025; Nghị quyết số 185/2021/NQ-HĐND ngày 10/12/2021 về ban hành chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn, nông dân trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn 2022 - 2025,... Qua đó, đã từng bước hình thành và phát triển các mô hình sản xuất nông nghiệp hữu cơ hiệu quả, bền vững.
Dù có nhiều chính sách tốt và tiềm năng tự nhiên, nhưng thực tế nông nghiệp hữu cơ ở Thanh Hóa vẫn còn một số điểm chưa được như ý. Đến nay, toàn tỉnh chỉ có 7 đơn vị sản xuất trồng trọt hữu cơ được cấp chứng nhận chuẩn Việt Nam, với tổng diện tích còn khiêm tốn, chỉ 15,46 ha.
Một trong những trở ngại lớn nhất là bà con nông dân còn thiếu kiến thức, kỹ thuật canh tác bài bản, khiến năng suất chưa cao. Thêm vào đó, chi phí đầu tư ban đầu khá lớn, đặc biệt là trong giai đoạn chuyển đổi, làm nhiều hộ nông dân e ngại. Bài toán đầu ra ổn định cũng còn nan giải do khó khăn trong việc xây dựng thương hiệu, đảm bảo chất lượng và tìm kiếm thị trường.
Ông Phạm Bá Thoan, một nông dân ở xã Xuân Du, huyện Như Thanh, chia sẻ về những khó khăn khi chuyển sang làm nông nghiệp hữu cơ: "Để làm nông nghiệp hữu cơ, chúng tôi phải đầu tư rất nhiều tiền ban đầu, từ cải tạo đất, mua giống cho đến phân bón hữu cơ. Dù biết đây là cách làm bền vững, nhưng chi phí quá cao là một trở ngại lớn với những hộ nông dân như chúng tôi."
Vượt khó, hướng tới tương lai "xanh"
Hiểu rõ những khó khăn đang tồn tại, các cấp chính quyền, doanh nghiệp và bà con nông dân Thanh Hóa đang cùng nhau tìm giải pháp để nông nghiệp hữu cơ phát triển mạnh mẽ hơn. Việc tăng cường đào tạo, chuyển giao khoa học kỹ thuật về canh tác hữu cơ cho nông dân, hỗ trợ tài chính trong giai đoạn chuyển đổi, xây dựng kênh tiêu thụ hiệu quả và nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị của sản phẩm hữu cơ được coi là những yếu tố then chốt để biến "giấc mơ xanh" thành hiện thực, giải "bài toán vàng" cho nông nghiệp Thanh Hóa.
Bên cạnh đó, một vấn đề đáng lo ngại khác là tình trạng sản phẩm không rõ nguồn gốc, trà trộn và làm giả tem, mác để cạnh tranh không lành mạnh với sản phẩm hữu cơ thật. Điều này không chỉ gây thiệt hại cho người tiêu dùng mà còn làm giảm uy tín của sản phẩm hữu cơ chính hiệu, gây khó khăn trong việc cạnh tranh và phát triển thị trường.
Trước những khó khăn và thách thức này, các chuyên gia nông nghiệp hữu cơ cho rằng cần có một lộ trình phát triển bài bản, bền vững. Việc phát triển hữu cơ cần làm từng bước, đảm bảo đủ vốn và tạo điều kiện "lấy ngắn nuôi dài". Đồng thời, sự hợp tác chặt chẽ giữa nhà nông, nhà nước và nhà doanh nghiệp đóng vai trò then chốt để đưa nông nghiệp hữu cơ phát triển, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người sản xuất và góp phần bảo vệ môi trường.
PGTS Tô Thế Nguyên, giảng viên Khoa Kinh tế trường Đại học Quốc gia Hà Nội, một người có nhiều năm nghiên cứu về nông nghiệp hữu cơ, nhấn mạnh rằng, dù đã có các chính sách và khung pháp lý như Nghị định 109/2018/NĐ-CP, nhưng vẫn còn nhiều thách thức trong việc đảm bảo chất lượng và niềm tin vào sản phẩm hữu cơ. Ông cho rằng, việc tuân thủ các tiêu chuẩn như TCVN hay các tiêu chuẩn quốc tế được công nhận là yếu tố then chốt. Tuy nhiên, việc thiếu thông tin và hiểu biết rõ ràng về tiêu chuẩn hữu cơ, cùng với tình trạng nhập nhèm, giả mạo nhãn mác, đang gây khó khăn cho cả người sản xuất và người tiêu dùng. Để giải quyết vấn đề này, cần tăng cường quản lý của các cơ quan chức năng.
Hiện tại, Thanh Hóa đã có những mô hình sản xuất nông nghiệp hữu cơ bước đầu mang lại hiệu quả kinh tế, như mô hình lúa - cá, lúa - rươi, lúa hữu cơ, bưởi hữu cơ và chăn nuôi gà thịt theo hướng hữu cơ, với tổng diện tích được chứng nhận và sản xuất theo hướng hữu cơ ngày càng tăng.
Ông Nguyễn Xuân Tùng, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Yên Định, cho biết việc phát triển nông nghiệp hữu cơ trên địa bàn tỉnh vẫn còn nhiều hạn chế về quy mô, tính manh mún và khả năng cạnh tranh về giá. Sản phẩm hữu cơ đôi khi có hình thức không bắt mắt, người tiêu dùng chưa có nhiều kỹ năng nhận biết, dẫn đến khó khăn trong việc tìm kiếm thị trường đầu ra.
Ngoài ra, quy trình canh tác hữu cơ đòi hỏi nhiều công lao động, khó thực hiện trên diện rộng. Việc chuyển đổi từ canh tác truyền thống sang hữu cơ ở những vùng đã sử dụng nhiều hóa chất thường gặp khó khăn về năng suất và phòng trừ sâu bệnh trong giai đoạn đầu. Phân bón hữu cơ và chế phẩm sinh học có tác dụng chậm, đội ngũ cán bộ kỹ thuật còn hạn chế cũng là những thách thức không nhỏ.
