Dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) đang bước vào giai đoạn hoàn thiện với nhiều góp ý từ các bộ, ngành và địa phương, nhằm tạo ra một khung pháp lý đồng bộ, hiện đại và dễ thực thi hơn. Đây được coi là bước đi then chốt trước khi Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp tháng 10/2025, với kỳ vọng tháo gỡ những vướng mắc kéo dài nhiều năm trong quản lý xây dựng, quy hoạch và phát triển đô thị.
Theo Bộ Xây dựng, dự thảo lần này sửa đổi, bổ sung tới 141/168 điều, sắp xếp lại thành 8 chương, 96 điều, tập trung vào bốn định hướng lớn: đổi mới phương thức quản lý và hiệu quả quản trị trong đầu tư xây dựng; đơn giản hóa thủ tục hành chính, điều kiện kinh doanh; phân cấp mạnh mẽ hơn từ Trung ương xuống địa phương với trách nhiệm giải trình rõ ràng; và chỉ giữ lại những nguyên tắc khung thuộc thẩm quyền Quốc hội, còn chi tiết giao Chính phủ quy định.
Thực tiễn triển khai tại nhiều địa phương cho thấy hàng loạt bất cập cần được xử lý. Ở Đà Nẵng, theo ông Lê Đức Yên - Trưởng phòng Quy hoạch Kiến trúc và Phát triển đô thị, việc phê duyệt quy hoạch thiếu đồng bộ, khi cấp thành phố quản lý quy hoạch chung còn quy hoạch phân khu lại thuộc thẩm quyền cấp xã, gây chồng chéo và khó thực hiện.
Trong khi đó, ông Dư Minh Hùng - Giám đốc Sở Xây dựng Cà Mau phản ánh việc phân loại, định nghĩa đô thị gặp vướng mắc do sáp nhập, chia tách hành chính, cùng với khó khăn về nguồn vốn và cơ chế tài chính cho quy hoạch. Ông cũng nhấn mạnh, năng lực quản lý ở cấp xã chưa đáp ứng yêu cầu, dẫn tới nhiều mâu thuẫn giữa phát triển đô thị và các khu vực kinh tế - xã hội khác.
Tại cuộc họp gần đây, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đánh giá Bộ Xây dựng đã tiếp thu nghiêm túc các ý kiến, tạo được sự đồng thuận. Ông khẳng định việc sửa đổi luật là nhiệm vụ cấp bách, không chỉ để thể chế hóa chủ trương phân cấp, phân quyền, mà còn để bảo đảm đồng bộ với các đạo luật quan trọng khác như Luật Đất đai, Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư.
Phó Thủ tướng cho rằng dự thảo cần chia thành bốn nhóm điều chỉnh: sửa đổi kỹ thuật phù hợp mô hình chính quyền địa phương hai cấp; thay đổi chính sách để phân cấp rõ thẩm quyền; cải cách thủ tục hành chính với mục tiêu giảm tới 50% công đoạn; và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong quản lý xây dựng.
Một điểm nhấn được Phó Thủ tướng đề cập là phương pháp phân loại dự án. Theo ông, thay vì chỉ dựa vào quy mô vốn, việc đánh giá phải căn cứ vào tính chất công trình và mức độ phức tạp công nghệ. “Một khu đô thị vốn lớn nhưng kỹ thuật quen thuộc sẽ khác hẳn với một cây cầu lần đầu áp dụng công nghệ mới”, ông nhấn mạnh.
Về cấp phép xây dựng, Phó Thủ tướng coi đây là công cụ quản lý quan trọng nhưng cần cải cách triệt để để tránh chồng chéo. Giấy phép không nên bị nhìn nhận như một trở ngại, mà quy trình cấp phép phải tinh gọn, một cửa, rõ ràng thẩm quyền, đồng thời tích hợp nhiều thủ tục trong cùng một hồ sơ. Nếu bản thiết kế khả thi đã đầy đủ nội dung, việc cấp phép gần như chỉ còn mang tính khẳng định.
Ngoài ra, ông cũng đề nghị tham khảo tiêu chuẩn quốc tế cho những lĩnh vực trong nước chưa có quy chuẩn, khuyến khích thuê tư vấn nước ngoài để tăng tính khách quan, đồng thời mở cơ chế linh hoạt cho ứng dụng công nghệ mới, phát triển công trình xanh, thông minh.
Cùng với đó, cần cải thiện cơ chế thanh toán - quyết toán theo hướng minh bạch, bảo vệ doanh nghiệp nhỏ và nhà thầu phụ, thay thế quy định chỉ thanh toán sau khi có kết quả thanh tra, kiểm toán.
Những định hướng này, nếu được thực hiện hiệu quả, hứa hẹn không chỉ gỡ bỏ rào cản cho địa phương mà còn thúc đẩy quá trình hiện đại hóa ngành xây dựng, đưa hệ thống pháp luật tiệm cận với chuẩn mực quốc tế.
