Ngay từ đầu giai đoạn, Lâm Đồng đã coi phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số là ưu tiên hàng đầu. Việc lồng ghép ba Chương trình MTQG được thực hiện bài bản, vừa tránh trùng lặp, vừa tận dụng tối đa nguồn lực. Các văn bản điều hành, hướng dẫn và đôn đốc được ban hành kịp thời, giúp địa phương thống nhất hành động từ cấp tỉnh đến cơ sở.
Ghi dấu bằng những con số
Trong lĩnh vực nông, lâm nghiệp, Tiểu dự án 1 – Dự án 3 đã triển khai hỗ trợ khoán bảo vệ rừng tại 9 đơn vị chủ rừng, gắn với 9 cộng đồng và 1.383 hộ dân tộc thiểu số, tổng diện tích hơn 40.976 ha. Đắk Nông (cũ) quản lý 1.771 ha, Bình Thuận (cũ) hơn 39.205 ha.
Chương trình này không chỉ giữ rừng tốt mà còn tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân gần rừng, góp phần giữ ổn định an ninh, quốc phòng. Tổng kinh phí thực hiện toàn giai đoạn đạt gần 49,8 tỷ đồng, tương đương hơn 61% kế hoạch. Trong đó, Đắk Nông (cũ) giải ngân tới gần 76%, Bình Thuận (cũ) hơn 67%.
Công tác kiểm tra, giám sát, tập huấn cũng được thực hiện nghiêm túc, với Chi cục Kiểm lâm Đắk Nông (cũ) giải ngân 100% vốn. Ở Tiểu dự án 2 – Dự án 3 về hỗ trợ sản xuất theo chuỗi giá trị, hơn 54,5 tỷ đồng được phân bổ, đạt mức giải ngân 60%.
Những điểm nghẽn chưa thể vượt qua
Dù đạt nhiều kết quả, một số hạng mục vẫn chưa triển khai được như khoanh nuôi tái sinh có trồng bổ sung, trồng rừng sản xuất, trồng rừng phòng hộ hay trợ cấp gạo bảo vệ rừng, do vướng cơ chế hoặc diện tích phù hợp đã bị lấn chiếm.
Nguồn vốn sự nghiệp còn dư thừa vì thiếu đối tượng đủ điều kiện; người dân e ngại nhận khoán do diện tích rừng manh mún, thu nhập thấp, trách nhiệm cao. Chi trả tiền công chậm, địa hình phức tạp và nạn phá rừng trái phép vẫn là thách thức.
Trong hỗ trợ sản xuất theo chuỗi giá trị, việc tìm doanh nghiệp hoặc hợp tác xã có đủ 70% lao động là người dân tộc thiểu số để chủ trì dự án rất khó, nhất là khi nhiều xã đã đạt chuẩn nông thôn mới và hộ nghèo, cận nghèo thiếu vốn đối ứng.
Giải pháp để chương trình lan tỏa hiệu quả
Cho giai đoạn 2026–2030, Sở Nông nghiệp và Môi trường đề xuất tích hợp chương trình bố trí dân cư vào MTQG, kèm theo 19 dự án đầu tư công với tổng vốn hơn 1.109 tỷ đồng. Trong đó, có các dự án dành cho vùng thiên tai, vùng đặc biệt khó khăn, vùng biên giới và bố trí dân cư di cư tự do.
Nguồn vốn sự nghiệp đề nghị hơn 25 tỷ đồng cho năm 2026 và 128 tỷ đồng cho cả giai đoạn để khoán bảo vệ rừng; kinh phí kiểm tra, giám sát dự kiến 100 triệu đồng cho năm đầu và 500 triệu đồng cho cả giai đoạn.
Để khắc phục hạn chế, Sở kiến nghị mở rộng đối tượng hỗ trợ tới hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo; giảm tỷ lệ vốn đối ứng; bổ sung chính sách cho người cư trú hợp pháp tại địa phương. Công tác tuyên truyền sẽ được đổi mới, gần gũi và dễ hiểu hơn; các mô hình sản xuất hiệu quả sẽ được xây dựng và nhân rộng; đồng thời, tập huấn kỹ thuật sẽ gắn với thực tế sản xuất.
Với định hướng rõ ràng, Lâm Đồng đặt mục tiêu trong giai đoạn tới, Chương trình MTQG sẽ tiếp tục trở thành bệ đỡ vững chắc giúp đồng bào dân tộc thiểu số nâng cao đời sống, bảo vệ môi trường sinh thái và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội bền vững.
