Dự án Luật Thương mại điện tử vừa được Bộ Công Thương trình Quốc hội ngày 3/11 được kỳ vọng sẽ mở ra một khuôn khổ pháp lý minh bạch, công bằng, giúp bảo vệ người tiêu dùng, đồng thời tạo động lực thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của kinh tế số tại Việt Nam.
Theo Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên, trong nhiều năm qua, thương mại điện tử tại Việt Nam đã tăng trưởng với tốc độ 20-25% mỗi năm, chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa. Tuy nhiên, dù phát triển nhanh, lĩnh vực này vẫn chưa có một đạo luật riêng điều chỉnh.
Hiện các hoạt động thương mại điện tử chủ yếu dựa trên hai nghị định là Nghị định 52/2013 và Nghị định 85/2021, song các quy định này đã bộc lộ nhiều hạn chế, chưa theo kịp thực tiễn, đặc biệt là khi xuất hiện hàng loạt mô hình kinh doanh mới như livestream bán hàng, nền tảng tích hợp đa dịch vụ, tiếp thị liên kết hay các hoạt động xuyên biên giới.
Những bất cập trong việc định danh người bán, kiểm soát hàng giả, hàng kém chất lượng hay xử lý vi phạm trên môi trường mạng đang đặt ra yêu cầu cấp thiết phải có một khung pháp lý mới. Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, việc ban hành Luật Thương mại điện tử không chỉ nhằm khắc phục những lỗ hổng pháp lý hiện nay mà còn là bước đi quan trọng để thể chế hóa chủ trương của Đảng và Nhà nước về phát triển kinh tế số, đáp ứng các cam kết quốc tế mà Việt Nam tham gia.
Dự thảo Luật gồm 7 chương với 48 điều, được xây dựng trên sáu chính sách lớn đã được Chính phủ thông qua. Nội dung tập trung vào việc phân loại rõ các loại hình nền tảng thương mại điện tử và xác định trách nhiệm của các chủ thể tham gia; quản lý hoạt động thương mại điện tử trên mạng xã hội; quy định về các giao dịch xuyên biên giới; quản lý hoạt động bán hàng livestream và tiếp thị liên kết; cũng như phát triển thương mại điện tử theo hướng xanh và bền vững.
Một trong những điểm mới đáng chú ý của dự thảo là việc mở rộng trách nhiệm pháp lý đối với các nền tảng và mạng xã hội có hoạt động thương mại điện tử. Các nền tảng nước ngoài phải thành lập hoặc ủy quyền pháp nhân tại Việt Nam để thực hiện nghĩa vụ về thuế, giải quyết tranh chấp và bảo vệ người tiêu dùng. Bên cạnh đó, dự thảo cũng yêu cầu định danh người bán trong nước thông qua VNeID và người bán nước ngoài qua các giấy tờ pháp lý, đảm bảo minh bạch thông tin và truy xuất nguồn gốc giao dịch.
Luật mới cũng đặt ra cơ chế giám sát trách nhiệm của các sàn thương mại điện tử trong việc rà soát, hỗ trợ thu hồi sản phẩm lỗi, lưu trữ dữ liệu giao dịch và phối hợp xử lý vi phạm. Đồng thời, các đơn vị cung cấp dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử sẽ phải tuân thủ quy định về cơ chế phản ứng nhanh, chấm dứt hợp tác với các nền tảng vi phạm pháp luật.
Đặc biệt, dự thảo Luật hướng đến việc thúc đẩy thị trường thương mại điện tử không chỉ ở khu vực đô thị mà còn mở rộng ra vùng sâu, vùng xa, hỗ trợ các nhóm yếu thế, doanh nghiệp nhỏ và hộ kinh doanh. Các quy định mới được thiết kế nhằm bảo đảm cơ hội tiếp cận công bằng, góp phần thu hẹp khoảng cách số trong xã hội.
Về thủ tục hành chính, dự thảo quy định 20 thủ tục liên quan đến hoạt động thương mại điện tử, song toàn bộ đã được cải cách theo hướng chuyển đổi từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Các quy trình sẽ được thực hiện hoàn toàn trên môi trường điện tử, dựa trên dữ liệu và mức độ rủi ro, nhằm giảm bớt gánh nặng cho doanh nghiệp và người dân, đồng thời giúp cơ quan quản lý có công cụ giám sát, cảnh báo và xử lý vi phạm hiệu quả hơn.
Quá trình soạn thảo dự án Luật, theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, đã được tiến hành đúng quy định, với sự tham gia đóng góp ý kiến từ các bộ, ngành, địa phương, chuyên gia, nhà khoa học và doanh nghiệp. Sự đồng thuận rộng rãi này là nền tảng để Luật Thương mại điện tử, khi được thông qua, trở thành hành lang pháp lý vững chắc, góp phần xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, cạnh tranh lành mạnh và bảo đảm quyền lợi của người tiêu dùng trong kỷ nguyên số.
