Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn cùng nhiều công nghệ mới đang mở ra những cơ hội phát triển chưa từng có. Tuy nhiên, song hành với tiến bộ đó là hàng loạt nguy cơ tiềm ẩn liên quan đến an toàn, an ninh mạng, đòi hỏi hệ thống pháp luật phải kịp thời điều chỉnh để không tạo ra khoảng trống pháp lý. Trong bối cảnh ấy, Dự án Luật An ninh mạng đang được xây dựng và lấy ý kiến rộng rãi, hướng tới khung pháp lý đồng bộ, chặt chẽ hơn.
Theo cơ quan soạn thảo, Dự án Luật lần này được thiết kế trên cơ sở hợp nhất Luật An toàn thông tin mạng năm 2015 và Luật An ninh mạng năm 2018. Dự thảo gồm 9 chương, 58 điều, trong đó có 29 điều kế thừa nguyên vẹn từ Luật An ninh mạng 2018, 19 điều từ Luật An toàn thông tin mạng 2015 (sửa đổi năm 2018), đồng thời hợp nhất 8 điều liên quan và bổ sung thêm 3 điều mới. Việc soạn thảo cũng đi kèm rà soát để loại bỏ những quy định trùng lặp, tránh chồng chéo giữa các văn bản hiện hành, nhưng vẫn giữ nguyên vai trò, trách nhiệm của các bộ, ngành, tổ chức và cá nhân.
Nội dung của Dự thảo tập trung quy định về bảo vệ an ninh quốc gia trên không gian mạng, bảo đảm an toàn hệ thống thông tin, đồng thời xác định rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong việc bảo vệ dữ liệu, duy trì trật tự an toàn xã hội và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân.
Điểm đáng chú ý là Luật hướng tới phân quyền mạnh mẽ cho Chính phủ và các cơ quan quản lý, nhằm cụ thể hóa quy định, gắn trách nhiệm với năng lực thực hiện tại từng cấp, từng địa phương. Qua đó, khuyến khích sự sáng tạo, khơi thông nguồn lực và đáp ứng linh hoạt yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới.
Phạm vi điều chỉnh của Dự thảo không chỉ dừng ở các cơ quan, tổ chức và cá nhân trong nước mà còn mở rộng sang tổ chức, cá nhân nước ngoài có hoạt động liên quan đến an ninh mạng tại Việt Nam. Những doanh nghiệp kinh doanh sản phẩm, dịch vụ an ninh mạng cũng thuộc đối tượng điều chỉnh, cho thấy tính toàn diện và bao quát của văn bản này.
Trong quá trình góp ý, đa số chuyên gia và đại biểu Quốc hội đều ủng hộ việc hợp nhất hai luật hiện hành thành một đạo luật thống nhất. Theo họ, đây là bước đi cần thiết giúp hệ thống pháp luật dễ tiếp cận, rõ ràng, đồng thời bảo đảm triển khai được các chủ trương, nghị quyết của Đảng và Nhà nước về an ninh mạng. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cũng cho rằng vẫn còn không ít điểm cần tiếp tục rà soát để đảm bảo tính đồng bộ, đặc biệt ở các mảng như hệ thống thông tin cơ yếu, hay chế tài xử lý vi phạm.
Đại diện Bộ Tài chính khi tham gia thẩm tra nêu quan điểm, Dự thảo cần bổ sung báo cáo đánh giá tác động ngân sách nhà nước, đồng thời làm rõ khái niệm “an ninh mạng”, “an ninh dữ liệu”, “an ninh thông tin” để thống nhất cách hiểu và áp dụng. Về phía Bộ Khoa học và Công nghệ, ý kiến nhấn mạnh việc cần quy định thẩm quyền xử lý sự cố đối với các nền tảng, hệ thống có máy chủ đặt tại nước ngoài nhưng ảnh hưởng lớn đến người dùng Việt Nam. Cơ quan này cũng đề xuất bổ sung quy định sao lưu dữ liệu bắt buộc với dữ liệu quốc gia và cá nhân để bảo đảm hoạt động trên không gian mạng không bị gián đoạn khi xảy ra tấn công.
Một điểm đáng quan tâm khác được các chuyên gia lưu ý là phải có biện pháp bảo vệ người dùng, đặc biệt là nhóm người cao tuổi hay những đối tượng dễ bị tổn thương. Trong thực tế, nhiều vụ lừa đảo trực tuyến với thiệt hại lên tới hàng trăm triệu đồng cho thấy khoảng trống trong cơ chế bảo vệ người dân trước tội phạm mạng vẫn còn lớn.
Tại phiên họp thứ 49 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội mới đây, Trung tướng Nguyễn Minh Đức, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại, đã nhấn mạnh rằng Dự thảo Luật cần bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và thống nhất trong toàn hệ thống pháp luật. Đồng thời, phải phân định rõ trách nhiệm, chức năng của từng cơ quan để không tạo ra sự chồng chéo hoặc bỏ sót, nhằm bảo đảm an toàn không gian mạng, bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.
Việc xây dựng và hoàn thiện Dự án Luật An ninh mạng không chỉ là yêu cầu cấp bách trước những thách thức ngày càng lớn của kỷ nguyên số, mà còn là nền tảng để Việt Nam phát triển bền vững, an toàn, chủ động trong quá trình hội nhập quốc tế.
