Trước sức ép ngày càng lớn từ tốc độ đô thị hóa nhanh và tác động ngày càng rõ nét của biến đổi khí hậu, ngành Nông nghiệp Hà Nội đang đối mặt với nhiều thách thức mang tính hệ thống. Trong đó, sự thu hẹp đất canh tác và hiện tượng thời tiết cực đoan đang làm thay đổi mạnh mẽ cấu trúc sản xuất nông nghiệp truyền thống của Thủ đô.
Chỉ trong vòng hai năm gần đây, diện tích đất nông nghiệp đã bị giảm hàng nghìn héc-ta do nhu cầu mở rộng đô thị và hạ tầng, gây ra tình trạng phân mảnh sản xuất và đứt gãy chuỗi giá trị. Không dừng lại ở đó, thời tiết năm 2024 - 2025 ghi nhận nhiều hiện tượng cực đoan như nắng nóng kéo dài, mưa lớn bất thường và sâu bệnh gia tăng, khiến các vùng sản xuất chủ lực tại Mê Linh, Thanh Oai, Hồng Vân... bị ảnh hưởng nghiêm trọng, làm giảm năng suất và tạo rủi ro cao cho hệ thống sản xuất cũ.
Tuy nhiên, thay vì chỉ đối phó bị động, Hà Nội đang từng bước chuyển mình bằng cách định hướng lại chiến lược phát triển nông nghiệp theo hướng xanh, hiện đại và thông minh. Việc triển khai đồng bộ các chương trình lớn như Nghị quyết Đại hội XVII Đảng bộ thành phố, Chương trình 04-CTr/TU về phát triển nông thôn mới đã tạo cú huých quan trọng, giúp ngành nông nghiệp không chỉ thích ứng mà còn phát triển bền vững.
Đến nay, hơn 900ha đất nông nghiệp của Hà Nội đã áp dụng công nghệ cao, sử dụng hệ thống nhà lưới, tưới nhỏ giọt, cảm biến tự động... giúp tăng năng suất 15 - 20%, đồng thời giảm chi phí sản xuất từ 10 - 30%. Trên 95% trang trại lớn cũng đã xử lý chất thải theo hướng sinh học, mở ra mô hình nông nghiệp tuần hoàn thân thiện với môi trường.
Cùng với đó, chuỗi liên kết đang trở thành trụ cột để ngành nông nghiệp Thủ đô đảm bảo đầu ra ổn định và thích ứng với quá trình đô thị hóa. Hà Nội hiện có hơn 100 chuỗi sản xuất khép kín với sự tham gia của hơn 1.000 hợp tác xã.
Những mô hình này không chỉ giúp kết nối sản xuất - tiêu thụ hiệu quả, mà còn mở rộng ra các lĩnh vực như du lịch sinh thái, giáo dục trải nghiệm, tăng thêm thu nhập và lan tỏa giá trị văn hóa địa phương. Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại khẳng định rằng mô hình liên kết “5 nhà” gồm: nhà nước, nhà nông, doanh nghiệp, ngân hàng và nhà khoa học là nền tảng phát triển bền vững trong bối cảnh mới.
Trên quan điểm quy hoạch dài hạn, Hà Nội đang đặt ra tầm nhìn đến năm 2045 với chiến lược xây dựng vành đai xanh bao quanh đô thị. Các khu nông nghiệp sinh thái gắn với hành lang thoát lũ sông Hồng, cùng với khu du lịch và bảo tồn văn hóa nông thôn, sẽ trở thành thành tố không thể thiếu trong hệ sinh thái đô thị. Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền nhấn mạnh: không thể đánh đổi nông nghiệp để lấy đô thị bằng mọi giá, mà phải tích hợp hài hòa để cả hai cùng phát triển.
Ngày 9-7 vừa qua, HĐND TP Hà Nội đã thông qua Nghị quyết mới mở đường cho việc sử dụng hiệu quả đất nông nghiệp tại các bãi sông và bãi nổi, cho phép kết hợp sản xuất nông nghiệp truyền thống với du lịch và giáo dục trải nghiệm, đảm bảo an toàn phòng chống thiên tai, bảo vệ môi trường và giữ gìn cảnh quan.
Theo Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam Đào Ngọc Nghiêm, nông nghiệp cần được xem là một cấu phần quan trọng trong hệ sinh thái đô thị. Việc tích hợp quy hoạch nông nghiệp vào Quy hoạch Thủ đô giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến 2050 là điều kiện tiên quyết để không bị động trong chuyển đổi đất và đảm bảo vùng sản xuất chuyên canh.
Đồng thời, Hà Nội cần thúc đẩy chuyển đổi số trong giám sát chất lượng nông sản, truy xuất nguồn gốc, hỗ trợ hợp tác xã và doanh nghiệp phát triển sản phẩm OCOP, nông nghiệp hữu cơ, gắn kết chặt chẽ với văn hóa và du lịch cộng đồng.
Giữa vòng xoáy đô thị hóa và khí hậu khắc nghiệt, ngành Nông nghiệp Hà Nội không những không bị cuốn trôi mà còn đang nỗ lực tái định hình để trở thành lực đẩy quan trọng trong chiến lược phát triển đô thị bền vững.
