Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng hệ thống cảnh báo sớm hiện tượng nghịch nhiệt trong vòng 10 ngày, nhằm chủ động kiểm soát các nguồn phát thải và giảm thiểu ô nhiễm không khí tại khu vực Hà Nội và các tỉnh lân cận. Đây được xem là bước chuẩn bị quan trọng để thực hiện mục tiêu giảm 20% nồng độ bụi mịn PM2.5 vào năm 2030 - một thách thức lớn trong bối cảnh ô nhiễm không khí đô thị ngày càng nghiêm trọng.
Tại cuộc họp ngày 24/10 về hoàn thiện Kế hoạch hành động quốc gia khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng không khí giai đoạn 2025 - 2030, tầm nhìn đến 2045, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đánh giá tiến độ triển khai các nhiệm vụ cấp bách tại Hà Nội. Phó Cục trưởng Cục Môi trường Lê Hoài Nam cho biết, thời gian qua, đơn vị đã phối hợp cùng chính quyền các địa phương rà soát, lắp đặt hệ thống quan trắc không khí bằng thiết bị cảm biến.
Hiện đã có 67 trạm quan trắc không khí tự động, liên tục được lắp đặt tại các tỉnh, thành như Hà Nội, Hải Phòng, Lạng Sơn, Ninh Bình, Thái Nguyên và Hưng Yên. Trong đó, 56 thiết bị đang truyền dữ liệu trực tiếp về hệ thống quốc gia, còn 58 thiết bị khác đang trong quá trình lắp đặt và hiệu chỉnh. Dữ liệu thu thập được phục vụ công tác dự báo chất lượng không khí, được phát sóng thường xuyên trong các bản tin Thời sự của Đài Truyền hình Việt Nam. Mô hình dự báo ô nhiễm cho khu vực Hà Nội mở rộng với hạn 7 ngày cũng đã được thiết lập, góp phần hỗ trợ các địa phương chủ động ứng phó khi chất lượng không khí suy giảm.
Song song với việc dự báo, công tác kiểm soát nguồn thải cũng được tăng cường. Cục Môi trường phối hợp với các cơ quan chức năng kiểm tra hoạt động đốt phụ phẩm nông nghiệp, giám sát công trình xây dựng và đề xuất hoàn thiện quy chuẩn khí thải đối với xe mô tô, xe gắn máy. Cục Viễn thám quốc gia triển khai thiết bị bay không người lái (drone) để giám sát hiện tượng đốt rơm rạ, bước đầu phát hiện 14 khu vực có dấu hiệu cháy hoặc tồn tại dấu tích đốt. Dự báo trong tháng 11, hoạt động này có thể gia tăng, do đó đơn vị đang xin gia hạn hoạt động bay để tiếp tục thu thập dữ liệu và giám sát thêm các công trình lớn.
Tuy đạt được những kết quả nhất định, Thứ trưởng Lê Công Thành nhận định công tác khắc phục ô nhiễm không khí vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của Chính phủ. Ông lưu ý rằng, dự báo ô nhiễm cần gắn với dự báo lượng và chất, đồng thời xem xét mối tương quan giữa dòng không khí và sự lan tỏa chất ô nhiễm. Theo ông, những hiện tượng thời tiết như nghịch nhiệt khiến chất ô nhiễm bị “giam” dưới lớp không khí nóng, tạo thành “vòm kính” bao phủ đô thị, làm bụi mịn và khí độc khó khuếch tán. Vì vậy, việc dự báo sớm hiện tượng nghịch nhiệt ít nhất 10 ngày là cần thiết để triển khai các biện pháp hạn chế nguồn phát thải, giảm thiểu nguy cơ ô nhiễm khi thời tiết bất lợi.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường giao Cục Khí tượng Thủy văn và Trung tâm Quan trắc môi trường miền Bắc phối hợp xây dựng hệ thống cảnh báo sớm này. Khi xuất hiện hình thế nghịch nhiệt, Bộ sẽ ra công điện yêu cầu Hà Nội và các tỉnh lân cận áp dụng các biện pháp cấp bách: khoanh vùng hạn chế phát thải, kiểm soát bụi từ công trình, nhà máy xi măng, lò đốt rác và các nguồn thải lớn theo hướng gió.
Bên cạnh giải pháp kỹ thuật, Thứ trưởng Thành đặc biệt nhấn mạnh vai trò của truyền thông trong nâng cao nhận thức cộng đồng. Ông yêu cầu đẩy mạnh tuyên truyền về chất lượng không khí trên các phương tiện thông tin đại chúng, giúp người dân chủ động bảo vệ sức khỏe và góp phần tạo áp lực xã hội đối với hành vi gây ô nhiễm.
Kết luận cuộc họp, lãnh đạo Bộ khẳng định kiểm soát ô nhiễm không khí là nhiệm vụ liên ngành, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan môi trường, khí tượng, viễn thám, nông nghiệp và chính quyền địa phương. Ông yêu cầu Cục Môi trường phân công lãnh đạo phụ trách truyền thông, thường xuyên cung cấp thông tin cho báo chí và cộng đồng, đảm bảo hệ thống giám sát - cảnh báo được vận hành liên tục, minh bạch và hiệu quả.
