Nội dung trên được nhấn mạnh tại phiên thảo luận về nội dung “Bắt nhịp cách mạng xanh 4.0: Hành trình chuyển đổi hệ thống lương thực cho kỷ nguyên bền vững” diễn ra vào ngày 17/4, trong khuôn khổ Diễn đàn P4G.
Cách mạng xanh 4.0 là sự kết hợp của các công nghệ hiện đại trong sản xuất nông nghiệp
Tham dự và phát biểu tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam Đỗ Đức Duy khẳng định: “Nếu thế giới không chia sẻ trách nhiệm và lợi ích một cách công bằng, thì sẽ không thể đòi hỏi các quốc gia có thu nhập thấp gìn giữ tài nguyên thiên nhiên một cách bền vững”.
Theo Bộ trưởng Đỗ Đức Duy, cách mạng xanh 4.0 là sự kết hợp của các công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, công nghệ sinh học và số hóa trong sản xuất nông nghiệp. Mục tiêu của cuộc cách mạng này không chỉ là tăng năng suất mà còn là giảm phát thải, sử dụng hiệu quả tài nguyên và đảm bảo sinh kế cho người dân.
Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nhấn mạnh, Việt Nam là một minh chứng cho sự chuyển mình mạnh mẽ. Từ một quốc gia từng phải đối mặt với đói nghèo và thiếu lương thực, nay Việt Nam đã vươn lên thành một trong những quốc gia xuất khẩu nông sản lớn nhất thế giới, hiện diện tại hơn 200 quốc gia và vùng lãnh thổ.
Tuy nhiên, Việt Nam vẫn đang đối mặt với những thách thức lớn khi chỉ có khoảng 13 triệu ha đất nông nghiệp có thể sử dụng. Sự suy thoái đất, biến đổi khí hậu và áp lực dân số khiến việc phát triển nông nghiệp xanh, thông minh và bền vững trở nên cấp thiết.
Theo Bộ trưởng, để giải quyết những thách thức đó, Việt Nam đang từng bước thực hiện quá trình chuyển đổi nông nghiệp theo hướng xanh, thông minh và bền vững, trong đó, xác định đổi mới sáng tạo, tập trung thực chất vào nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại, chuyển đổi số là cốt lõi tạo ra đột phá cho ngành nông nghiệp.
Tuy nhiên, không một quốc gia nào có thể đơn độc đi đến thành công trong hành trình chuyển đổi hệ thống lương thực mà đòi hỏi sự chung tay hành động giữa các quốc gia, tổ chức quốc tế, doanh nghiệp, nhà khoa học và người nông dân. Đặc biệt, trong bối cảnh trật tự thương mại toàn cầu đang có nguy cơ phân mảnh, khi những hàng rào thuế quan và chủ nghĩa bảo hộ đang nổi lên.
Bộ trưởng Đỗ Đức Duy khẳng định, Việt Nam tin tưởng chỉ có hợp tác đa phương thực chất, trên nền tảng công bằng và tôn trọng lẫn nhau, mới giúp chúng ta cùng vượt qua những thách thức to lớn của an ninh lương thực, đa dạng sinh học, biến đổi khí hậu, phát triển công bằng và bền vững cho mỗi quốc gia và trên quy mô toàn cầu.
Hệ thống lương thực toàn cầu trở nên mong manh do phụ thuộc quá mức vào tài nguyên thiên nhiên
Tại phiên thảo luận, các đại biểu tập trung vào 3 nội dung chính, gồm các chính sách thúc đẩy ứng dụng công nghệ và đổi mới sáng tạo trong sản xuất nông nghiệp; vai trò của các cơ quan quản lý, các tổ chức quốc tế và khu vực tư nhân trong việc chuyển giao công nghệ, hỗ trợ tài chính, kỹ thuật và nâng cao năng lực cho người làm nông nghiệp; và chia sẻ những kinh nghiệm, mô hình và thực tiễn tốt từ các quốc gia trong phát triển nông nghiệp xanh, tuần hoàn, đồng thời bảo đảm an ninh lương thực và sinh kế cho người dân.
Từ góc nhìn của ông Lawrence Sai, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Thủy sản Nam Phi, thế giới đang chịu ảnh hưởng nặng nề từ hiện tượng El Niño, đe dọa trực tiếp đến sản xuất nông nghiệp và an ninh lương thực tại nhiều quốc gia, trong đó có Nam Phi.
Theo ông Lawrence Sai, việc phụ thuộc quá mức vào tài nguyên thiên nhiên đã khiến hệ thống lương thực toàn cầu trở nên mong manh. Chuyển đổi mô hình nông nghiệp - thông qua ứng dụng công nghệ, giống cây chịu hạn, tái chế nước thải và quản lý tài nguyên hiệu quả - là những giải pháp then chốt.
“Ngành nông nghiệp không chỉ là nạn nhân của biến đổi khí hậu mà còn là tác nhân gây phát thải lớn, chiếm khoảng 22% khí thải nhà kính toàn cầu. Với khoảng 690 triệu người sống dưới mức nghèo khổ và hơn 83 triệu người đối mặt với rủi ro an ninh lương thực do El Niño, do vậy, việc chuyển đổi sang mô hình nông nghiệp bền vững là bắt buộc. Công nghệ chỉ có ý nghĩa khi nó giúp cải thiện đời sống người dân, đặc biệt là nông dân quy mô nhỏ”, ông Sai nói.
Các đại biểu quốc tế đều thống nhất rằng, chuyển đổi hệ thống lương thực đòi hỏi sự tham gia của toàn bộ chuỗi giá trị. Từ nhà hoạch định chính sách, nhà khoa học, doanh nghiệp, nhà đầu tư, cho đến người nông dân - tất cả cần cùng hành động.
Bộ trưởng Nông nghiệp Ethiopia Girma Amente nhấn mạnh, thế giới đang đối mặt thách thức an ninh lương thực nghiêm trọng, những cũng đang có cơ hội để thay đổi hệ thống lương thực theo hướng thực bền vững hơn và Hội nghị thượng đỉnh P4G lần thứ tư sẽ cung cấp nền tảng để chia sẻ các giải pháp thúc đẩy điều này.
Đề cập kinh nghiệm từ Ethiopia, theo Bộ trưởng Amente cho biết, quốc gia của ông đã có giải pháp tổng thể để bảo đảm an ninh lương thực, hướng tới giải quyết được các thách thức trong hệ thống cung ứng. Khoảng 80% sáng kiến quốc gia của Ethiopia tương đồng với các nước, tích hợp với các sáng kiến về khí hậu có sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế như Liên hợp quốc.
Bên cạnh đó, ứng dụng công nghệ là điều quan trọng giúp tăng năng suất trong nông nghiệp. "Sử dụng nông nghiệp thông minh, thân thiện với khí hậu sẽ giúp tăng cường năng suất ở đồng bằng, hỗ trợ khu vực trung nguyên, cao nguyên", ông nói.
Ngoài ra, cần có các biện pháp nâng cao năng lực cho người dân địa phương, mở rộng cơ khí hóa nông nghiệp, hỗ trợ và ưu đãi thuế quan. Cần xây dựng các chương trình dịch vụ để cung cấp đào tạo kỹ năng cho lao động nông nghiệp, xây dựng mục tiêu khí hậu nhắm tới giảm phát thải carbon, xây dựng nông nghiệp thông minh thân thiện với khí hậu.
Theo Phó Chủ tịch Quỹ quốc tế về phát triển nông nghiệp (IFAD) Donald Brown, công nghệ không chỉ là công cụ mà còn là yếu tố thay đổi cuộc chơi. Ông đề cập các sáng kiến như nông nghiệp chính xác, nền tảng kỹ thuật số, biotechnology và quản lý tài nguyên thông minh như nước và đất, nhằm tối ưu hóa năng suất, giảm thiểu chất thải và duy trì tính bền vững trong sản xuất nông nghiệp.
Khuyến nghị về chính sách, Phó Chủ tịch IFAD cho rằng, cần có sự hợp tác toàn diện giữa các bên công - tư - nông dân để xây dựng một hệ thống lương thực bền vững.
Liên kết tạo nền tảng vững mạnh cho việc ứng dụng các tiến bộ khoa học công nghệ
Theo đại diện IFAD, Phó Chủ tịch Donal Brown, đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp chỉ có thể hiệu quả khi đến đúng điểm, trong đó, các hộ nông dân nhỏ cũng cần phải tiếp cận được với các công nghệ mới này. Bộ Nông nghiệp cần biến những ý tưởng thành hành động, có các chính sách để giúp người nông dân, người nghèo, dân tộc thiểu số không bị bỏ lại phía sau.
"Các chính sách này đảm bảo ngành nông nghiệp không chỉ có sản lượng tốt mà còn bền vững", ông Brown nhấn mạnh.
Lưu ý Cách mạng Xanh 4.0 không chỉ là câu chuyện về đổi mới sáng tạo – mà còn là hành trình trao quyền cho người dân, bảo vệ hành tinh và không để ai bị bỏ lại phía sau, Phó Chủ tịch IFAD kêu gọi cộng đồng quốc tế cùng cam kết thúc đẩy đổi mới sáng tạo để chuyển đổi hệ thống lương thực, bảo đảm rằng công nghệ sẽ là cầu nối – chứ không phải rào cản.
Phó Chủ tịch Brown nõi rõ: "Chúng ta hãy cùng cam kết xây dựng những chính sách táo bạo hỗ trợ nông dân và phát triển bền vững, kiến tạo một hệ sinh thái nơi nông nghiệp có thể phát triển mạnh mẽ. Hãy cùng cam kết củng cố quan hệ đối tác để triển khai giải pháp trên quy mô lớn, vun đắp tinh thần hợp tác vượt qua mọi ranh giới".
Quan chức IFAD nhấn mạnh, thành công của Cách mạng xanh 4.0 sẽ phụ thuộc vào cam kết tập thể đối với sự toàn diện và phát triển bền vững.
Tại phiên thảo luận, các đại biểu đã lắng nghe các diễn giả đến từ các chính quyền địa phương, tổ chức quốc tế, doanh nghiệp, quỹ đầu tư… Từ đó, đề xuất các giải pháp thúc đẩy ứng dụng công nghệ và đổi mới sáng tạo trong sản xuất nông nghiệp nhằm sử dụng hiệu quả tài nguyên, nâng cao năng suất, chất lượng và đặc biệt là giảm phát thải.
Chia sẻ kinh nghiệm từ Việt Nam, Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ Nguyễn Thị Ngọc Điệp giới thiệu về sự phát triển mạnh mẽ của nông nghiệp tại Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), đặc biệt là trong việc chuyển đổi từ phương thức canh tác truyền thống sang mô hình nông nghiệp xanh, sử dụng công nghệ cao và thích ứng với biến đổi khí hậu.
“Dự án VnSAT (Chuyển đổi nông nghiệp bền vững) đã giúp nông dân giảm lượng giống, sử dụng phân bón sinh thái, và quản lý dịch hại theo phương pháp IPM (Quản lý dịch hại tổng hợp). Các giải pháp này đã giúp tăng năng suất, giảm chi phí sản xuất, và giảm ô nhiễm môi trường. Cần Thơ cũng tham gia vào dự án 1 triệu ha lúa xanh, với việc triển khai mô hình canh tác lúa chất lượng cao và phát thải thấp. Các mô hình thí điểm có hiệu quả trong việc giảm gìống, phân bón và thuốc bảo vệ thực vật. Rơm rạ cũng được tận dụng trong việc trồng nấm và sản xuất phân bón hữu cơ, giảm thiểu tác động xấu đến môi trường”, bà Ngọc cho biết.
Về các giải pháp trong tương lai, TP Cần Thơ sẽ tiếp tục đẩy mạnh các giải pháp như chuyển đổi số, liên kết chuỗi giá trị, và ứng dụng khoa học công nghệ để nâng cao hiệu quả sản xuất. Cùng với đó là nâng cao năng lực hợp tác xã để tạo nền tảng vững mạnh cho việc ứng dụng các tiến bộ khoa học công nghệ.
Đánh giá về chuyển đổi sang nông nghiệp xanh tại Việt Nam, Đại sứ Đan Mạch tại Việt Nam Nicolai Rix nhấn mạnh, việc Việt Nam đã thành lập Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho thấy Chính phủ đang hướng tới một chiến lược phát triển nông nghiệp toàn diện, kết hợp giữa bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.
“Đan Mạch có hơn 90% nông dân sử dụng công nghệ nông nghiệp chính xác như máy móc điều khiển GPS và AI trong việc quản lý dinh dưỡng cây trồng, giảm phát thải khí nhà kính và tăng năng suất. Sự hợp tác lâu dài giữa Đan Mạch và Việt Nam trong việc thúc đẩy nông nghiệp bền vững, bao gồm việc giảm phát thải, sản xuất chăn nuôi ít phát thải và mô hình nông nghiệp tuần hoàn. Đan Mạch cam kết tiếp tục hỗ trợ Việt Nam trong việc phát triển các dự án nông nghiệp xanh thông qua các hợp tác chiến lược và đầu tư vào đổi mới công nghệ”, Đại sứ khẳng định.
Đại sứ Đan Mạch Nicolai Rix cũng nhận định, cách mạng xanh 4.0 không chỉ là sự tiến bộ công nghệ mà là một cam kết tập thể để bảo vệ hành tinh và đảm bảo lương thực cho các thế hệ tương lai./.
