Với diện tích đất nông, lâm nghiệp lên tới hàng triệu hecta, phát triển nông nghiệp luôn được xác định là lợi thế và nền tảng quan trọng nhất cho sự phát triển bền vững của khu vực Bắc Trung Bộ. Trong giai đoạn 2020–2025, thực hiện các quyết sách của Trung ương và chiến lược phát triển nông nghiệp vùng, các địa phương trong khu vực đã chủ động xây dựng đề án phát triển nông nghiệp nhằm khai thác hiệu quả tiềm năng, lợi thế sẵn có và thích ứng với biến đổi khí hậu, qua đó góp phần cải thiện thu nhập và thay đổi diện mạo nông thôn.
Đặc biệt, nhóm cây trồng chủ lực như dứa, chè và cây ăn quả có múi khu vực Bắc Trung Bộ có tổng diện tích hơn 28.600 ha, sản lượng hằng năm đạt 400.000 tấn. Những sản phẩm này đang từng bước khẳng định vị thế trên thị trường, đã được đầu tư về vùng nguyên liệu, kỹ thuật canh tác và chế biến.
Tuy nhiên, Bắc Trung Bộ vẫn đối mặt với nhiều thách thức, tạo thành những “điểm nghẽn” trong ngành nông nghiệp như biến đổi khí hậu, thiên tai cực đoan, thiếu hụt hạ tầng thủy lợi và logistics, biến động thị trường trong nước và quốc tế. Đặc biệt, tư duy phát triển nông nghiệp theo hướng kinh tế thay vì đơn thuần sản xuất đang là yêu cầu cấp thiết.
Trong cơ cấu cây trồng tại Nghệ An, các sản phẩm chè, dứa, cây ăn quả (cây có múi) là những loại nông sản có diện tích lớn, quan trọng. Trong đó, diện tích cây chè khoảng 8.763 ha, sản lượng ước đạt 43.150 tấn; diện tích cây dứa ước đạt 1.714 ha, sản lượng khoảng 25.200 tấn; Diện tích cây ăn quả có múi (cam, chanh, quýt, bưởi) đạt 6.340 ha, sản lượng ước đạt hơn 97.000 tấn...
Tuy nhiên, sản xuất nông nghiệp Nghệ An vẫn còn những vấn đề hạn chế như thời tiết khắc nghiệt, thiên tai, bão lũ. Sản xuất tập trung, quy mô lớn chưa nhiều, sản xuất theo chuỗi giá trị còn hạn chế, thiếu ổn định; sản phẩm dừng lại ở chế biến thô, giá trị sản phẩm đang thấp (như cây chè); tình hình tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp thiếu ổn định, có thời điểm vẫn tồn đọng; mẫu mã sản phẩm chưa được quan tâm, thương hiệu sản phẩm còn hạn chế. Liên kết với các tỉnh trong vùng Bắc Trung bộ chưa nhiều,…
Trước tình hình trên, ông Nguyễn Văn Đệ- Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An xác định, Nghệ An tiếp tục đẩy mạnh phát triển kinh tế ngành nông nghiệp, trong đó tập trung vào một số giải pháp: Thực hiện quy hoạch vùng sản xuất nguyên liệu gắn với chế biến, trong đó tập trung thực hiện tích tụ đất; xác định loại sản phẩm chủ lực, ưu thế để tập trung mở rộng quy mô sản xuất, sản xuất theo chuỗi giá trị, nâng cao chất lượng sản phẩm, nâng cao giá trị sản phẩm; đẩy mạnh thu hút đầu tư vào chế biến sản phẩm nông nghiệp; đẩy mạnh xây dựng thương hiệu sản phẩm, mẫu mã sản phẩm, nguồn gốc sản phẩm; tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại để tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp ổn định cả thị trường trong nước và quốc tế”.
Theo ông Nguyễn Đức Cường- Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Thanh Hóa, hiện Thanh Hoá có nhiều tiềm năng phát triển nông sản, đặc biệt là cây chè, dứa và cây ăn quả có múi.
Với diện tích 4.000 ha dứa, Thanh Hóa đạt sản lượng khoảng 60-70 nghìn tấn mỗi năm. Riêng vùng cây ăn quả có múi hiện có khoảng 4.800 ha, tỉnh tập trung chủ yếu vào cam và bưởi. Đáng nói, sản xuất vải không hạt là điểm mới của Thanh Hóa với sản lượng lên tới 600 kg/vụ và đã bước đầu thâm nhập thị trường Nhật Bản trong năm nay.
Cũng theo ông Cường, hoạt động sản xuất, chế biến và tiêu thụ nông sản tại Thanh Hóa hiện còn nhiều điểm hạn chế. Các doanh nghiệp và hợp tác xã đầu tư vào các cây dứa, chè và cây ăn quả vẫn còn nhỏ lẻ, manh mún.
“Tỉnh đang mở rộng quy hoạch vùng trồng cây ăn quả, đồng thời đẩy mạnh xúc tiến thương mại, kêu gọi đầu tư và phát triển thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước. Tuy nhiên, để làm được những điều này không thể thiếu sự hỗ trợ từ các bộ ngành Trung ương và địa phương, đặc biệt trong định hướng phát triển trồng trọt bền vững, nâng cao thu nhập cho nông dân”, ông Cường nhấn mạnh.
Ông Đinh Cao Khuê- Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP Thực phẩm Xuất khẩu Đồng Giao (DOVECO), cho rằng, cây dứa có tiềm năng cạnh tranh vượt trội, không chỉ với các cây trồng truyền thống trong vùng mà còn trên thị trường quốc tế. Vì vậy, cần có định hướng rõ ràng về cây trồng thế mạnh, tránh tình trạng manh mún, tự phát.
Lãnh đạo DOVECO đề nghị chính quyền địa phương có chính sách hỗ trợ nông dân, đặc biệt trong giai đoạn đầu trồng thử nghiệm cây trồng hoặc giống mới. “Chúng tôi sẵn sàng đồng hành, bao tiêu sản phẩm cho bà con, nhưng rất cần vai trò hỗ trợ từ Nhà nước để giảm thiểu rủi ro cho nông dân trong giai đoạn đầu chuyển đổi” - ông Khuê nói thêm.
Hiện DOVECO đẩy mạnh xuất khẩu dứa đóng hộp, nước ép, dứa đông lạnh sang các thị trường lớn như EU, Nhật Bản, Nga và Hoa Kỳ. Lãnh đạo công ty khẳng định sẽ tiếp tục mở rộng thị trường nếu đảm bảo được vùng nguyên liệu ổn định và chất lượng cao. Đồng thời, doanh nghiệp cũng cam kết giá sàn thu mua nhằm giúp nông dân yên tâm sản xuất.
Theo PGS.TS Lê Quốc Doanh - Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam, để khai mở tiềm năng nông sản Bắc Trung Bộ cần bắt đầu từ việc thay đổi tư duy canh tác và đầu tư bài bản, có chiến lược dài hạn. “Khí hậu khắc nghiệt không phải là điểm yếu nếu con người biết thích nghi. Với sự đồng hành của doanh nghiệp, sự chủ động của địa phương và người dân, cùng với các nguồn hỗ trợ kỹ thuật từ quốc tế, Bắc Trung Bộ hoàn toàn có thể hình thành những vùng sản xuất lớn, hiệu quả kinh tế cao...” - ông Doanh khẳng định.
Ông Doanh nhấn mạnh vai trò của liên kết bốn nhà (nhà nước, nhà nông, nhà khoa học, doanh nghiệp) trong xây dựng các chuỗi giá trị bền vững. Chỉ khi nông sản được quy hoạch hợp lý, gắn với thị trường và công nghệ, những sản phẩm như dứa, chè, cây có múi mới có thể góp phần nâng tầm kinh tế./.
